LO QUE LA MAYORIA DE EXTREMEÑOS NO SABEN O NO QUIEREN SABER
Si abisti nacéncia en Estremaura, si izis sel estremeñu, ¿lo pol qué corciu nu palras en estremeñu?

sábado, 20 de marzo de 2010

Diccionario Castellano-Estremeñu de Don Saturnino Martín (Ampliado)

DICCIONARIO


A
A cada momento: Acaná
A casa de...: ANCÁ
A dios: Con dio
A dónde: Andi
A en: An
A punto de caerse: Entenguerengui
Abajo Abaju / Embaju
abajo: embahu
Abalanzarse: Abaldonar. Abanzarse
abalanzarse: abançassi
"abandonado: abaldonáu; “stal a la babia”; retuseru, retusu"
Abandonar Abandonal
"abandonar: queal (de QUIETARE); abaldonal (Hurdes)"
abarcar: abadal
Abecedario Abiciariu
"abejaruco: alb•eharucu (tb fig. bruto); beharucu; milleruco (Olivenza)"
Abejera: L’Ab•ehera
Abierto (de piernas): Escarrapachao
"ablandar: amamolal (con la mano la fruta); amollecel, ablandial"
"abobado: chirulatu/a (tonto, abobado); papón (abobado, soso)"
Abofetear: TE daré una mitra
abombado: abangáu (se dice del piso que no está llano)
abonar: vizial (estercar, abonar mucho. De viziu: estiércol)
abrazadera: abraçaera, braçaera
abrazar (de BRAZO): abraçal
abrigar: abrigal
abril (del lat. APRILIS): ab•ril
Abrir (mucho): Dehcancarrar
Abrir (puerta): Ehpechar
Abrir las piernas Ehparratacalsi
Abristes Abrihtih
"abrochar: abruchal; manholera (correa fina usada para abrochar)"
Absoluto Asolutu
Absorto Clisaó
Abstracto Ahtrahtu
Absurdo Asurdu
Abuela Agüela
Abuelo Agüelu
abuelo: abuelu
"abultado: pandu/a (Mé, Arr.SS: poco profundo; abultado, convexo)"
Abundamiento: Abondu
abundamiento: abondu (del lat. ABUNDE, “en abundancia”)
Abundan: Albondan
abundante: abundanti, abondanti
abundantemente: abondu (del lat. ABUNDE, “en abundancia”)
"aburrido: ranciu (rancio. Aburrido, soso. aplicado a personas);"
aburrir (del lat. ABHORRERE): apurril
aburrirse: apurrissi
abuso: abussión
Acaba Arremata
Acabada Acabihá / Acabá
Acabadas Acabiháh
Acabado Acabiháu /Acabáu
Acaban Acabihan / Achihcán
"acabar (de CABO): acab•al; afechal"
Acabar Arrematal
Acabo Acabu
"acallar: ahurreal (censurar ruidosamente a uno; hacer burla de alguna persona)"
"acariciar: sosca (m. y f. persona que se pasa de los límites haciendo caricias);" ATUSAR: Acariciar.
Acaso (de CASO): acasu
Acatar Acatal
acatarrado: amormáu/á
Accidente Acienti
Acción Ación
acción: falcatúa (acción fea y dañosa que a otro se hace o también cosa mal hecha)
Acciones: Acionih
acebo (del lat.vulg. *ACIFOLIUM): azebu
acebuche: aziuchi, azauchi, azuchi
acecho (del lat. ASSECTARI, “seguir, perseguir”): asechu
acedera: piallu
Acehuche: Aziuchi
Aceituna Adeituna /Acetuna
Aceituna: Acituna
Acelerador Aceleraol
acelga: tenca (tallo de la hoja de acelga. DRAE: penca)
Acentuada Acentuá
Aceo: Acido
Aceptar Acehtal
acequia: regueru
Acera Aceráu / Cera /Enceráu
Acera: Acerao
"acera: hacera; haceráu"
acero: aceru
Acérrimo Cérrimu
Acertado Aciertáu
"acertar: atinal (Acertar. DRAE: sentido de apuntar, tirar a un blanco); agural .
Acertar: Endirgar
acertijo: acertón, acertahón (tb adivinanza ambos)
Acertó Atinó
Acido: ACÉO
acidularse: aceal
aclarar: desampuchal (aclarar la ropa)
Acobardarse Achicalsi / Acagazasi
"acobardarse: acagaçassi, acocassi (tb emborracharse), achastassi;"
Acobardarse: Acocarse
acometer: enristral (Hurdes: acometer, atacar)
acomodo: garnacha (buen acomodo en ocasión inmejorable. Diversión y regodeo)
Aconsejar Aconsehal
Acontece Aconteci
Acordado Acordáu
Acordar Acordal
acorralar: acorrical / acotrilar
acosar: acorrical
acostarse: despançurrassi (panza arriba)
Acostumbra Acohtumbra
Acostumbrarse: ARREGOSTARSE
Actitud Ahtitú
Activa Ahtiba
Activo Ahtibu
Acto Ahtu
Actores Ahtorih
Actriz Ahtríh
Actúa Ahtúa
Actualiza Ahtualiá
Actualmente: Ahtualmenti
Actuar Ahtual
acuático: acuáticu
acuchillar: saherral (Garrovillas: acuchillar las aceitunas)
Acude Acúi
Acuden Acúin
Acudió Acuyó
Acudir Acuíl
Acudo Acuigu
Acuerdo Acueldu
acuerdo: acorpal (Aldeanueva: apoyar, estar de acuerdo)
Acuesta Acuehta
Acunar Jarraqueal
acuñar: atacuñal
Acurrucado Arutaó
acurrucado: arrutaínu, arrutáu (arrutarse: encorvarse)
acurrucarse: acorrucassi ( Ma: abrazarse en señal de amor)
Adaptar Ahormal
adelantar: alantal
adelante: alanti, alantri
Adelantos Alantuh
adelgazar: endergaçal (Ma)
Además Amáh
además: amás
Adentro Drentu / Aentru
Aderezar Engalanal
Adios: aiós
Adivinanza: Acertihu, Acerahón, acertón, acertahón
Adivinar Acertal / Adevinal
adivino: veedol (curandero, bruja, adivino)
Adjetivo Ahetibu
Admirada Ahmirá
Admirar Ahmiral
Admite Ahmiti
Admiten Ahmitin
Admitirle Ahmitíli
adobe (del ár.hisp. A????ÚB): adobi, ladobi (Ma)
Adobe Aobi
adonde: andi
Adondi Aondi
Adoptado Adohtáu
Adoptan Adohtan
Adoptar Adohtal
adoptar: artuñal (una cabra un chivo que no es suyo, dándole de mamar)
Adormilado Adordoláu, AMUERMAU.
Adquirir Ahquiril
Adrede: adré (intencionadamente).
adular: “#azel papelis” (Madroñera)
advenedizo: andarriu (persona desconocida, advenediza)
Adverbio Alberbiu
adverbio: alverbiu
advertencia: alvertencia
Advertir Albeltil
Advertir Albeltil
advertir: alvertil
Aeropuerto Airupueltu
afanarse: fangal (poner en una cosa gran afán y seriedad. Estar enfadado)
afanoso: hardilosu (Albalá. DRAE: árdigo: hábil, resuelto, valiente)
Afectivo Afehtibu
afecto: afehtu
afeitado: afitáu
"afeminado: mingurrita (Alburquerque); repompollu (Torrejoncillo: afeminado, marica)"
afianzar: repañal (afianzar, goger con avidez una cosa)
"afición: encascal (tomar obcecadamente una afición; estar avezado a una cosa)"
Afilar Amolal
Afilar: Aguzar
afilar: cachapa (cuerno donde se pone la piedra para afilar la guadaña)
aflicción: a#incu (aflicción grande. Ahinco)
afligir: a#inal (afligir mucho, agobiar, enojar)
"afligirse: a#inassi (agobiarse, enojarse); a#incassi ( mucho, encolerizarse)"
afueras: ehíu (arboleda, campo a las afueras del pueblo)
Agachado: Amochao
Agacharse Achantalsi
agacharse: amonassi
Agacharse: Engaivar
agalla: abogalles, bobaha, bogalla, bollagra (del roble)
Agarrado (unido) Enchampáu
Agarrado Agarráu
Agarrar (por elcuello): Amoñar
Agarrar Trincal
agasajo: conllegu (acción y efecto de aconllegal. Agasajo y amparo en otra persona)
aglomeración: balburda (mescolanza y aglomeración de ganado y otras cosas)
Aglutinados Aglutináuh
Agobiado: ATORRAO
agobiar: a#inal (afligir, enojar)
agobio: a#uncu (asfixio, apuro, fatiga, desmayo)
agosto (del lat. AUGUSTUS): agostu
Agotado Baldáu
Agradable Agraabli
"agradar: cumpril (agradar, convenir); petal (Acehuche);"
Agradar: Cumprir
Agradece Agraeci
Agradezco Agraezu
agrandar: engrandal (Ma: ampliar, aumentar una cosa. DRAE: agrandar y engrandecer)
Agredir Agreíl
agresivo: pegochu
agriado: perdíu
agriar: aceal (del lat. ACIDUS)
"agriarse: aceassi ; aceassi"
Agricultores Agricurtorih
Agridulce Agridú
Agrio Acéu / Agriu
Agua (de afeitar sucia): Leche de balbero
aguador: aguateru
aguantarse: chinchassi
Aguárdate Aguati
Aguardiente Alguardienti
Agudos Agúuh
aguijada: abihá
Aguila (mediana): AGUILUCHO
aguilucho: perdiceru (cenizo)
Aguja Abuha
Aguja: Abuja, Abuha.
Agujerear: abocardeal (hacer agujeros de forma cónica)
Agujero (en la puerta): Buracu
Agujero Abuheru / Buheru/ Abuhero
Agujero: Abujero
Agujero: Bujeru
Agujero: Furaco
agujeta: abuhes (molestias musculares, agujetas)
aguzanieve: aguanievi, aguanievis
aguzar (del lat. ACUTIARE, de ACUTUS, “agudo”): aguzal
ahechador: a#echaol
ahechar: a#echal
Ahí Beleí
ahincamiento: ficancia (ahincamiento en querer o decir algo. Manía)
ahinco: a#incu
ahogadilla: a#ogaílla, marguyón
Ahogar: Escañutal, APERCOLLAR.
ahogar: a#ogal
"ahogarse: a#inassi (apurarse, estar afligido por trabajos o preocupaciones); a#ogassi"
Ahondar Ahondal
ahondar: a#ondal
Ahora Agora
"ahora: agora, angora; ora"
ahorcar: a#orcal
Ahorcarte Ahorcalti
Ahorrar (dineros) Horral
Ahorrar(comida-agua) Aconduchal
"ahorrar: a#orral (Ma); estohal (ahorrar, esconder el dinero, economizarse alguna cosa.)"
Ahorrar: Ehtohar
ahumado: a#umáu
airearse: oreassi
Aislado Aihláu
Aislar Aihlal
ajado: chuchurríu (ajado, lacio)
"ajar: percochal (limpiar mal una cosa); percudil (limpiar mal una cosa; ajar la piel)"
Ajeno Ahenu
ajeno: dessahenu (ajeno, despreocupado, libre)
Ajuar Lahual
"ajuar: lahual (Mérida); ohal (ajuar, ropa de la desposada)"
"ajustado: cisti (ceñido, ajustado); retrecheru"
Ajustar Ahuhtal
"ajustar: acibatal (ajustar o sujetar); receñil (ajustar, estrechar)"
alabanza: alab•ancia, alab•arcia
alabar (del lat.tard. ALAPARI, “jactarse”): alab•al
"alacena (del ár.hisp. AL¦AZÁNA): al#azena; bulancra; #azena; nesor (Brozas)"
alambique: estalachi (alambique para destilar aguardiente)
"Alargar (el cuello): Guibar; Guitear"
Alas Alah
"alba: arba; salía"
Albañil Arbañil
Albaricoque Albariyu
"albaricoque: abriol; abreores (Hurdes)"
alberca: abarca
alborotador: haramugu
alborotar: aquellal (armar alboroto, molestar. Traer, recoger)
"alboroto: hurdiel; rapalinda (riña, alboroto); sapalipanda (Alburq)"
alcalde: arcaldi
"alcanzar: condural (economizar, alcanzar); alcançal"
alcayata: arcayata
Alcornoque Alcornoqui
alcucilla: alicantosa
aldehala: arre#ala
Alegrar Alegral
Alegre Alegri
"alejar: alehal; #ondeal (alejar. Tirar; arrojar algo al vacío; tirar con honda)"
Alejarse Alehalsi
"alentar: gaspaleal (alentar fatigosamente. moverse);"
"alero: volaiçu; vuelu; cordón (alero lateral)"
alfalfa: falfa
alfarería: sosería (Zorita)
Alforja (para burros): Seron
alforja: daqui (conjunto formado por la parte delantera y trasera de la alforja)
algarada: safarranchu (algarada, tumulto, desorden)
"algarroba (del ár.hisp.AL??ARRÚBA: alvehinis (arvejas); galroba"
algarrobo: galrobu
algo (del lat. ALIQUOD): argu
algún (del lat. ALIQUIS y UNUS): dalgún, angún
Alguna: anguna
Alguno Angunu
alhucema (del ár.hisp. AL??UZÁMA): alduzema, al#uzema
alicaido: alicaíu,mantú (triste, alicaido)
alicates: alicatis, cortalambri
Alimañas Alimañah
Alimento (mal cocinado): Callongo
aliñar: machal (aliñar aceitunas. trillar la mies con el manal)
aliño: carrasqueñu (olivo cuyo fruto se dedica al aliño)
"alisar: alisal; cañeal (alisar una pieza en alfarería)"
Almacén Tinau
Almacén: Cillero
almacén: pósitu (almacén municipal para los cereales)
almazara: maçara (almazara, prensa para moler las aceitunas)
Almendro (silvestre): Guapero
"almendro: guaperu (peral silvestre; almendro silvestre)"
almirez: almireceru (soporte de madera usado para colocar el almirez)
almoradux (del ár.hisp. ALMARDAD [D]ÚŠ): almorahú, almoradúh
almorzada: gandofá (ambuesta, almorzada)
almorzar (del art. ár. AL- y el lat. MORSUS, “mordisco”): almoçal
almuerzo: almueçu
"alocado: cascarrientu (adj. peonza que no gira serena; personas alocadas e inquietas)"
alondra: londra
alpargata: pargata
Alpargatas Alpergatah
alpechín: pechín (resíduo de la aceituna)
alquitrán: galipoti
alrededor: alreol
Alrededores Alreorih
alrededores: alreoris
altar: poyata
Altavoz Artabóh
Alterado: Empelcatau
alterar: altereal (tb desnudarse)
Alto (persona): Eris mas grandi que una jolca
Alto Altu
"alto: (a) artu; bigarda (mujer alta y desgarbada); esperantu (persona muy alta)"
Alto: Ehperanto
alto:(n) sierru/sierrus (de un cerro o collado)
Altos Altuh
Altramuces Chochuh, altamuceh.
Altramuz: Chochu, Altamuz
alubia: alfeisán
Alubia: Frihón
Aluden Alúin
Aludido Aluíu
Alunado Alunaó
"alvéolo: buraca (agujero grande); buracu (agujero. Alvéolos o celdillas de los panales)"
alzar (del lat. ALTIARE, de ALTUS): alçal
allanado: achanáu/á (aplanado, por enfermedad o cansancio)
"allanar: allanal; rastreal (Coria: allanar la tierra arada); achanal"
allí (del lat. ILLIC): ellí
Allí Belellí
ama: ama, cavucheu (trabajos de casa, sin norma fija)
amabilidad: raspi (se dice de la persona brusca y con muy poca amabilidad)
Amada Amá
Amado Amaú
amancebar: amançorral
amancebarse: ahuntassi
amante: querindongu/a (Ma. Variantes semejantes en andaluz)
amapola (del ár.hisp ¦APPAPÁWR [A], y éste del lat. PAPAVER): hamapola
Amargo Amalgu
amargo: amargosu /a (también castellano antiguo)
amasado: massáu, massihu
amasar (de MASA): massal
"amasar: amassal, massal; massihal"
Amasijo: massihú
ambicioso: halguientu/a (Serradilla)
Ambigüedad Ambigüeá
Ambiguo Ambigu
ambos (de lat. AMBO): dambus
Ambos Dambuh
Ambos: Damboh
ambuesta: embuerçá
amedrentar (etim.desc., port. AMEDORENTAR): amedrantal
amelga: ver terreno
amelgar: ver terreno
amenaza: amenacia
amenazar: amenaçal, amenacial
Amigos Amiguh
amilanarse: acagaçassi
Amistad Alebuta / Amihtá
amodorrar: amorral
"amonestación: amonestihu; amunestación"
Amor Amol
amorosamente: arreconcunassi (arrimarse con cariño, amorosamente)
amparar: aconllegal
amparo: conllegu (acción y efecto de aconllegal. Agasajo y amparo en otra persona)
"analfabeto: analfabetu; pachonela (mujer analfabeta)"
Analizar Analizal
"anchura: m. anchón; f. anchol"
Andar (deprisa): Tanea
Andar de prisa: Apencar
Andar Garbeal / Andal
Andar: Garbear
andrajoso: çarrapastrosu
Anduve Andubi
anea (quizá del ár.hisp.ANNÁYIFA): enea
angarillas: hingarilla
"anguila: biruelu (Santiago del Campo); enguila"
angustiado: a#ináu (molesto, preocupado)
Anidan Anían
Anillo Anillu
animado: apegostronáu
Animar: Apopar
Animaros Animalbuh
ánimo: tenol (Aldeanueva: estado de ánimo)
ano: séssigu, siéssigu
Anochecer Anochecel
Anochezca Anocheza
ansia: [ansia significa “náusea”] a#oguina (actividad)
Ansia: Arripio
Ansioso: Lúntriga
Antaño Ogañazu
"antaño: antaño; ogañazu (adv.); ogañaçu (Mé: antaño; hace dos años)"
anteanoche: antidanochi
Anteayer Antié /Antiel
Anteayer: Antié
"anteayer: antiel; trassantiel (el día de antes de ayer)"
antebrazo: antibraçu
Antecedentes Anticeenti
anteojera: antohera
Anteponer Antiponel
Anteponiendo Antipusiendu
Antepuesto Antiponíuh
Anterior Antiriol
Anterioridad Anterioriá
Antes Endinantih, Antih, enantis
Antes: Endenanteh
anticipar: antuyal
Antifascista Antifacihta
Antiguo Antigu
Antipático: Endómito, esaborío, jediondo
antojar: entohal (Ma)
Antojo Antohaeru
antojo: entohu (Ma)
anudar (del lat. INNODARE): añudal
Anudar: Añual
anzuelo: ançuelu
Añaden Añain
Añadido Añiíu
añadido: azeñíu
añadidura: añiúra
Añadimos Añiímuh
añadir (del lat. INADDERE): azeñil, añidil
"añejo (del lat. ANNICULUS, “de un año”): añehu; saídu, saízu"
Años Añuh
Año pasado: ANTAÑO. (En tiempo antiguo. El año pasado o los años anteriores)
apacentar: apacental
apaciguar (del lat. PACIFICARE): apazigual
apalabrar: ahustal, apalabral
apañar: ATALANTAR
Aparece Apaeci
Aparecen Apaicin
Aparecer Apaecel
Aparecido Apaecíu
Aparezcan Apaezan
apariencia: paecencia
"apartar: dessapartal; apartal, essapartal"
aparte: abati, aparti
apasionado: polvorilla (Mé: se dice del que es muy fogoso y apasionado)
"apechugar: arrocinal (apechugar con una cosa; decidirse)"
apegar: apiegal
Apelmazado: Apelguñao
apelotonarse: aperruhassi
Apellidos Apellíuh
Apenas Apenáh
"apenas: #arramplu (Cañaveral: nada); #arrampu (Hurdes: apenas)"
apéndice: pendi
apendicitis: pendicitis
Apesadumbrado Agináu
apestar: baheal (despedir mal olor la carne o pescado que empieza a corromperse)
"apetito: desganáu (sin apetito); desganu (desgana, inapetencia) /dehanáu, dehanu"
aplastada: forrifáu/á (Portaje: cosa aplastada bruscamente)
"aplastar: acarcal ( un hierro para que aumente de volumen; tb apretar); achapaçal"
Aplastar: Achapazar, ACHORCHAR, ATORTAR.
Aplicado Aplicáu
Aplicados Aplicáuh
Apodos Motih / Apouh
apogeo: regolfa (Albalá: apogeo, multitud)
aporrear: aporrial
Apóstrofe Apóhtrofi
Apoyado Apoyáu
"apoyar: acorpal (Aldeanueva: apoyar, estar de acuerdo); apueyal; sostribal (Aldeanueva)"
"apoyarse: apueyassi; sostribassi (Plas: apoyarse)"
Apoyarse: Sostribarse
Aprecia Arrepara
Aprender Deprendel
Aprendí Deprendí
apresar: zingal (apresar, prender a alguno)
apresurar: harreal
Apresurarse: Dar cheira
Apretada: Apelguñá
"apretado: atacuñáu; pretu (apretado, prieto. De color oscuro o moreno)"
Apretar Empretal
Apretujar: achuchal
Apretujado: achuchau
Aprobado Aprobáu
Apropiados Apropiáuh
"aprovechar: regorçal (Hurdes: disfrutar; sacar provecho de algo)"
Aprueba Apreba
Aptitud Ahtitú
Aptitudes Ahtitúih
Apto Ahtu
Apuesta Apuehta
Apuesto Apuehtu
apuesto: flamencu/a
apuntalar: apontanal
Apuntar Agural
"apuntar: abural; agural"
Apuntar: Aburar
apuñalar: apuñalial
Apurado: Enrabar
apurarse: a#inassi (ahogarse, estar afligido por trabajos o preocupaciones)
apuro: a#uncu (agobio, asfixia, fatiga, desmayo)
apuro: maragullu
Aquellas Aquellah
aquí (del lat. ECCUM HIC): equí
Aquí Belequí
Aquí esta Belaiquí
Araña Murgañu
"arañar: arreguñal, arrehuñal; arrepuñal (Alburquerque); arruñal (Malpartida Cáceres)"
Arañar: Arreguñal
Arbitrario Albitrariu
"arboleda: arbulea; ehíu (arboleda, campo a las afueras del pueblo)"
Árboles Arbulih
"arco iris: arcu de Santiagu; arquitu de Dios"
Arco iris: Arco de Santiago, Arquitu de Dioh
"arder: ardel; caessi (se dice de la carbonera que sólo arde en una dirección)"
"ardid: ardí; martingala"
"arena: arena; sab•iera (Alburq: lugar de donde se saca arena)"
argamula: algamula
"árida: árida; míseri"
arista: argaña (de la espiga)
Armario Almariu
"ARMAS: bandola (bandolera pequeña);"
armazón: armación.
Armazón (que se poner encima de las caballerías para transportar cantaros): AGUAERA
aroma (del lat. AROMA): airoma
arranque: arrepíu (violento)
arrasar: arrassal
arrastrar: #orreal (bajar, descender, arrastrar)
arrastrarse: a#orral (tb bajar, ocultarse y más)
arrebato: ramalazu (de locura)
arreglar: endilgal; gobernal (la casa, tb DRAE 4 acepc); engargallal (arreglar algo); atalantar.
Arremeter: Empejtillar
arremeter: empehtillal
arriba: cimará
arriendo: gabeyotu (el que toma fincas en arriendo para subarrendarlas)
"arriesgar: arrochal (arriesgar, decidirse, atreverse); arrochassi (v.prnl. asustarse)"
arrimarse: arreconcunassi (arrimarse con cariño, amorosamente)
Arrodillarse Incarsi
Arrodillarse: Ajincar la rodilla
arrogante: foyetón/a (vano, arrogante, fanfarrón)
Arrollo (del v.arrollar): AMUZO ¡Que te amuzo! ¡Que te arrollo!
arropado: arrebluháu (arrevuhassi: vivir maritalmente sin estar casados)
Arropado: Arrebuhao
arropar: arrebluhal (de arropado)
arrope: larropi (Mérida), arropi
Arroyo Arroyu
"arroyo: chalabarquinu (arroyuelo); regatera (pequeño, coincide RAE)"
arroz: atasaháu (pasado, acecinado)
Arrozal Arrodal
Arrugado: Engurrumiñao
arrugarse: engorruñassi (Ma. de DRAE: engurrar, engurruñar: arrugar)
"arruinado: arriláu; aruchi (Alburq: arruinado)"
arruyar: rulleal (Mérida)
arte: sacaliñu (Malp. Pla)
Artefacto (usado por dos o más personas para trasportar algo): ANGARILLA
Artesano (que hacia los aperos en madera): APERAOL
Articulo Artículu
artimaña: cachimanehu, maturrangues
Artimañas Maturrangah
Artista Altihta
arveja: alvehín
as: as, copón (as de copas), orón (de oros)
Asa (del candil): Garabatu
asa (del lat. ANSA): agarraera, assa
"asadura: assaúra; saúra"
asco: escorroçu (ruido tenue y misterioso. Repugnancia, asco, melindre)
asegurar: assegural
asemejarse: assemehassi, autassi
Asentar Asental
"aseo: faldegal (hacer limpieza gral de la casa); faldiegu (Cáceres: aseo)"
asfixia: a#uncu (agobio, apuro, fatiga, desmayo), asfissia, afisia.
Así: Asín / Asina
así: ansí, assina, assín
"Así: Asín; asina"
asistir (del lat. ASSISTERE): assestil
Asno Ahnu / Burru
aspadera: aspaol
Aspecto Pelitahcu / Ahpehtu
Áspero Áhpiru
Aspirador Ahpiraol
asqueroso: ascienti, acienti
astil (del lat. HASTILE): estil
"astillar: estillal; estronchal (desgajar el tronco)"
astringente: astrigenti (Ma)
Astucia Ehtucia
Astuto: Camándula, ABISINIO ¡eres un abisinio¡
Asumir Asumil
Asunto Andacapadre
Asuntos Asuntuh
Asustada: Acientá
asustado: abruáu, abruá
asustado: acientáu, á (de acentassi y acientassi)
asustar (del lat. SUSCITARE, “levantar”): assustal
Asustar Asuhtal
"asustar: #azel miéu; grima (temor, miedo); grimal (asustar, atemorizar)"
Asustarse: Acagazarse, arrochassi (v.prnl. asustarse).
Asustó Asuhtó
"atacar: atacal; enristral (Hurdes: acometer, atacar)"
Atadero Ataeruh
Ataduras (de manosde los burros): Pea
Ataduras (de manosde los caballos): Grillos
atafarra (del ár.hisp. A????AFÁR): ata#arria
ataharre (del ár.hisp. A????AFÁR): ata#arria
Atajar Atrochal
atajar: trochal, ATROCHAL
Atajo Trocha / Atahu
Ataque Nervioso Ahparabaneh
Ataque: ACIPITORRIO, ARRICHUCHI ¡Le ha dado un arrichuchi! ¡Le ha dado un ataque!
"ataque: ataqui; acindoqui (síncope)"
Atardecer Obrihohcu
Atareado Atareáu
atareado: emplastáu (Hurdes: ocupado, atareado)
Atascado: Atorao.
Atascar: atahal; atoral (atascar, obstruir, llenar. DRAE: tb lo recoge, es palabra antigua).Entaponal.
Atascarse: ATOROLLARSE
Ataud Atau, Ataul
"ataud: ataú; caha"
"atemorizar: grima (temor, miedo); grimal (asustar, atemorizar)"
atención: atranquihu (tranquilidad, atención)
atender: #azel assuntu (hacer caso), ATALANTAR.
Atento: alpertu
Ateo Atéu
Aterido: Aterinhíu
Aterido: Ehmorecio
"aterirse (de frío): esmorecel; esmorecessi"
Aterrizar: Aterridal
Atestiguáis Atehtigüéih
Atestiguar Atehtigual
atiborrarse: atacassi de
atisbar (de or. inc.): atilbal
atizar (del lat. *ATTITIARE): atiçal
atolondrado: charabasques (atolondrado, travieso)
Átonos: Átonoh
Atontado: Atontolináu, AMILANAO.
Atontado: Espantaju
atontarse: abobecessi
"atosigar: pegañal (atosigar; pedir con insistencia una cosa)"
Atracarse (de comer): Emburrirse
"atracarse: atracassi; emburrissi (atracarse la comida)"
"atracción: atración; querencia (Hurdes: cariño, atracción, nostalgia);"
atracón: mangostu (atracón de castañas cocidas)
"atraer: atrael; pilrassi (Arrss: sentirse sumamente atraido por algo)"
Atragantado: Atorao.
Atragantarse: Añurgarsi, atorarsi.
Atrancar Atoral (Atuñal)
Atrapado Entayáu
atrapar: apapal; entallal.
Atrás Alatráh
"atrás: atrás; canteal (volverse hacia atrás, mirar hacia atrás)"
atravesado: atoráu (atravesado, persona tosca. Harto de comer. Obstruido, atascado)
"atravesarse: atrabancal (cerrar bien puertas y ventanas. Atravesarse); atravessassi"
Atreverse Atrebelsi
"atreverse: arrochal (arriesgar, decidirse, atreverse); arrochassi (v.prnl. asustarse)"
Atrevido Atrebíu
Atribuye Atribuy
atropellar: atombayal
Atroz Atroh
atufar: tufal (Guijo Gran: atufar, molestar)
Aturdido: ATRONAO.
Auditivo: Oyitibu
"aulaga (del ár.hisp. ALYILÁQA): albolaga; arbolaga"
"aullar (del lat. ULULARE): ahullal; gorullal"
aullido: ahullíu, ullíu
"aumentar: aumental; onecel (Aldeanueva)"
Aunque: Enqui / Manqui
"aunque: aunque, anque; manque (Mérida); ninque (ni aunque)"
aupar: apuchal, upal
Ausentarse: Abentarse
"ausente: ausenti; stal forasteru (“estar ausente”)"
Autoridad Autoriá
Autoridad Autoriá
Auxiliar Ausilial
avaricia: apatuscal (coger con avaricia)
Avaricioso Hambriña
avariento: halamíu (hambriento, ansioso, avariento)
"avaro: garruñu, marruñu; #ambrina (avariento, essi é un #ambrina)"
ave: alcuçón (Arroyo de san Serván)
"avefría: avivi; aguafría (Olivenza)"
Averiado Eschangáu / Esguardamilláu
Averiguar Aberigual
averiguar: pesquiçal (averiguar, investigar)
Averigüéis Aberigüéih
aversión (del lat. AVERSIO, -ONIS): aversión, aborrencia (del lat. ABHORRESCERE)
Aves Abih
"avezado: aveçáu; encascal (tomar obcecadamente una afición; estar avezado a una cosa)"
avinagrado: perdíu
avinagrar: aceal (del lat. ACIDUS)
avinagrarse: aceassi, perdessi
Avisado Abisáu
avisar: avisal
Aviso Abisu
Avispa Abihpa
Avispa: Abihpa terrera
Avispa: Bihpa
"avutarda: vutarda; avetarda"
Axilas: Goñal
Ay Ay
Aya Aiga
"ayer: ayel; ayel mañana (ayer por la mañana)"
Ayuda Ayúa
Ayudan Ayúan
Ayudar Ayual
Ayudarte Ayualti
Ayude Ayúy
ayuntamiento: audiencia, ayuntamentu
Azada pequeña: Sacha
Azada: Zachu
"azadón: açaón; alión"
azafrán: açafrán
azahar (del ár. hisp. AZZAHÁR): aza#al
azar (del ár.hisp. *AZZÁHR): azal
azararse: azorilassi
"azote: azoti; cascachi; currelis (m. pl); surribi (grl. golpe, azote)"
azotea (del ár.hisp. ASSU??ÁY¦A): çotea
Azotes: Curreleh
azúcar (del ár.hisp. ASSÚKKAR): açúcal (m. y f.)
Azúcar Azúcal
azuela (del lat. ASCIOLA): çuela
"azufeifa: sofeifa (azufeifa, fruto);"
Azul Adul
azul (del ár.hisp. LAZAWÁRD): azul
azulejo: azulehu
Azuzar a los perros: Ahotar
Azuzar Ajotal

B
baba: berraquera (espumarajo que echa el río cuando barrunta agua. Baba del cerdo)
babero: babaté
Badajo Baahu
badajo: bahu (badajo del campanillo, esquila o cascabel del ganado cabrío)
Badajoz Bahaó
Bailar Balsal
Bailar: Balsal
bailar: balsal
Bajar (dobladillo): Ajorral
Bajar Abajal
Bajar: Abahar
Bajarse Apealsi
Bajeras Baherah
Bajo Embahu
balanza: rebihuela (veleta. Fiel de la balanza)
balar: berreal
baldío: balutu (tierra que se deja sin sembrar. Terreno baldío)
Banco Bancu
bandeja: açafati (del ár.hisp. ASSAFÁ??. bandeja, fuente, plato)
bandolera: bandola (pequeña)
bandujo: bandohu
banquete: furriona (Miajón: banquete familiar donde se come y se bebe con exceso)
bañador: enteriçu (de una sola pieza)
Baño: tina
barba: abarbal (coger algo con la barba o sobrepasarlo con ella)
Barba: Balba
Barbarie Barbarii
Bárbaros Barbaruh
barbechar: barbechal
Barbecho: Balbechu
Bártulos: ACHIPERRES
"barranco: afilati (con pendiente brusca); pohal (precipicio)"
Barreño: Baño
Barrer Ehcumbral
barrer: barriúra (acción y efecto de barrer)
barriga: ANDORGA, culera (gruesa); choricera (delgada)
barril: canaca (barril de un litro de capacidad)
Barro Barru
"barruntar: ausmal (husmear, olfatear, barruntar); barruntal"
Base Basi
Bastan Bahtan
Bastante Bahtanti
Basto Bahtu
"bastón: bastón; garrapata; çangueru (grl)"
Basura Fuhca
Basura: Ponzoña
batiburrillo: patiburrillu (batiburrillo, ensalada)
Baúl: Baú. Baúl
"bautizo: tiral a l’arrepandina (tirar caramelos a los niños en un bautizo); bautizu"
bazofia (del it. BAZZOFFIA): bazofia
Beber (de bruces): ABARBAR
Beber (a chorro): Garle
Beber (alcohol): Jateal
Beber (vino): Ambu
"bebido: a#umáu; bebíu"
Bebida aguada: AGUACHIRRI
Becerro: (de or. desc.): bezerru; churru (chotillo, becerro de un año)
belfo: belfiu
Bellotas Bellotah
beneficencia: dibiendencia (beneficencia, caridad)
berenjena (del ár.hisp. BA??IN?ÁNA): berehena
"berrido: berríu; esperríu (berrido, bufído)"
Berrido: Ehperrio
"berros: agroins (Olivenza); berrus"
berruga: cochinilla (berruga que sale al olivo)
Berzas (pequeñas): Yantas
Besino: beso
Bestia Behtia
besuquear: besuqueal, beçuqueal
Bicicleta Becicleta
bicicleta: becicleta, bicicleta
Bidé: bidél
binar: miná (Valencia Ventoso: binar)
Bisturí: Bisturín
bisutería: bisutería, quincalla
"bizco (del lat. VERSICUS): biçcu; biçcuparda; tortabilu (Mé: bizco, bisojo)"
blanco (del germ. BLANK): brancu, blancu
Blanco Brancu
Blanquear: Faldegar
blanqueo: branqueu, halbregu
blasfemar: blasfemial
blasfemia: blasfemia
Blog: bitacura
Bobadas Bobáh
Bobo Lermo
"boca: baquiqui (grande); bocín (boca de los cántaros); #ocicu; #ociquera (boca sucia)"
"bocado: bocáu; papáu (Hurdes)"
Bocazas Lenguarón
Bocazas: Seron
boche: bonchi
Bochorno: Bajardu
Bochorno: Bichornu
bochornoso: buchornosu
boda: boa (del lat. VOTA, pl. de VOTUM. Pierde la –T latina sonorizada en extremeño)
"bodega (del lat. APOTHECA): boega (pierde la –T latina sonorizada); dispensa"
Bodega Dihpensa
Bodegón (del vino): Güegón
Bofetada Bolacha / Gayúa
Bofetada: Bolacha
"bofetada: bolacha; gayúa; guantá;chufla; gofetá; torniscón (Portaje)"
Bofetada: Gayúa
boina: bilba (para el campo)
Boina: Birba
Bolígrafo Boligrafu
"bollo: bollu; bollus dormíus (bollos suizos)"
Bombilla Bombillu
"bombona: barricón(damajuana); garrafa"
Bondad Bondá
Bonito Bonitu
Bonoloto Bonulotu
"boñiga (DRAE: boñiga, boñigo): boñica; moñica (Hurdes); moñiga; moñigu"
boquituerto: boquiqui
borceguíes (de or. desc.): borzeguinis
"borde: borbadilla (borde de la tinaja); bordi"
borla (del lat. *BURRULA, dim. de BURRA, “borra”): bolra
borne (del fr. BORNE, “extremo,límite”): borniu
Borrachera Tranca / Péo
Borrachera: Acatu, chispa
Borracho Alumbrao / Mamao
Borracho: Alqitanao
Borracho: Alumbrao
"borrascoso: atrubiláu (tiempo borrascoso); borrascosu"
"bostezar (de OSCITARE): abocezal; bocezal; bocezeal"
"bota: borzeguinis, borzequinis (de cuero de caña baja); bota-botes"
Borracho: Borrachinga, achispao, apipao, borrachuzo, chisporru (Acehuche), zorondon (Villanueva de la Serena)
Borracho que anda a trompicones: A trángala mandángala
Botella Imbo
Boticario Buticariu
Botijero Botiheru
Botijo Piporru
Boto Bordeguín
boyero (de BUEY): bueyeru
bravo: risperu/a (Castañar de Ibor: bravo, áspero de trato)
bravucón: alabanciosu/a (bravucón, vanidoso, fantoche. Jactancioso)
bravuconada: bocaná
brazada: braçá
brazo (del lat. BRACHIUM): braçu
Brazo Bradu
Brecha: Pitera
Brega Briega
Breva Bremba
brevaje (del fr. BREUVAGE): bervahu
Brillar Relucil
"brillo: brillu; lustri (sacal lustri a los çapatus)"
brinco: moringuetes (Gua: saltos y brincos ágiles y graciosos)
brizna: froncia (Badajoz: brizna, pizca)
Broma (Pesada): Enyiná
Bromas Gromah
Bromear: Bordear
"bronce (del it. BRONZO): aguisiyu (esquila de bronce pequeña); bronzi;"
bronquitis: bronquiti
brotar: abruyal (empezar a brotar la yema de un injerto)
Brotes del sauce: Musigatitos
brujo: zánganu (Hurdes
Brújula Bruhula
"brusco: bruscu; raspi (Tru: se dice de la persona brusca y con muy poca amabilidad)"
brutalidad: brutalidá, brutaliá
Bruto Belotu / Calabazu
Bruto: Atacao
Bruto: Belloto
Bruto: Bruñu
Bruto: Calabazo, Calamandruño
"bueno: buenu; d’acatu (muy bueno, de lujo, excelente); pirongu (GuijoGran: bueno,"
Buenos Güenuh
Buey Güey
buey: buei-bueis
Bufanda Chelina
"bufanda: chelina (Hurdes); tapaboca"
Bufar Gufal
bufido: esperríu (berrido, bufído)
buho (del lat.vulg. BUFO y éste de BUBO): bu#u
búho Buhu
buitre (del lat. VULTUR, -URIS): butri
Buitre Butri
Bultos Burtuh
"bulla: aperruhassi (apelotonarse); harana"
buñuelo: briñuelu, muñuelos
Burbuja: Pomporita
bureo (del fr. BUREAU): ruleu
Burla Bulra
Burla: Bordeo
Burlarse: Grohear
burro(a): ciquitroqui
Busca Buhca
Buscar Ehculcal / Landeal
Buscar: Ehculcar
busqueda: cata (busca, pesquisa)
C
Cabal (de CABO): cab•al
Cabaña (pastor) Chozu / Choza
cabecera: cab•iceru (cabecera de la cama)
cabestro (de CAPISTRUM): cab•restu
Cabestro Cabehtru
Cabeza Caletri / Mollera
"cabezazo: cab•eçazu; caramochón (contra la pared)"
"cabezón: cab•eçón; morrú (fig.)"
Cabezón: Cascabullo
Cabezona Caezona
Cabina: Gabina
Cable Cabli
cabo (del lat. CAPUT, “cabeza”): cab•u
cabrearse: encuahinal (Hurdes: cabrearse, desagradar), cab•reassi
Cabrearse: Encuahinar
"cabriola (del it. CAPRIOLA): cab•riola; piruleta (pirueta, cabriola)"
Cáceres Cazrih
cacillo: apartaol (tb cucharón)
Cacharro Chismi / Estalachi
Cacharros (expuestos encima chimenea): Espetera
Cachete (en el culo): Sardinetau
Cacho Cachu
Cada Cá
Cada: Ca
Cadena Caena
Cadera Cuadril
Caer Cael
Caer de bruces Ahozical
Caes Cáih
"café: colaol (instrumento de tela metálica para colar el café); sidru"
Café muy claro: AGUACHIRRI
Caída (brusca) Trapahazu
Caida: Zambucazo
Caídas Caíah
Caido de golpe: AMANTINIENTE ”Se ha caído amantiniente” (de golpe).
Caído (Trozo pared) Portillu
caido: arringáu (caido, derrengado), cayíu
Cajas Cahah
Cajón de madera para aprender a andar los niños: Andandarandiyo, andarandiyo (Valle del Jerte), cahtiyu, cahtillejo
cal: carueçu (posos de cal sin disolver que quedan al cocerse aquélla)
calada: calá, carpá (chupada al cigarrillo)
Calada: Carpá
calandria: alondra real (calandria común)
calce: granu (calce de acero)
calcomanía: calcamonía, calcamonea
caldera: borda (cobijo de la caldera de carbón)
Caldero Calderu
Caldoso Caldú
calendario: calandariu (Ma, Ace)
"calentador: picolinu (Tru: calentdor de agua de gas butano); calentaol"
calenturiento: acibarráu (amodorrado, persona o animal)
Caliente Calienti
"cáliz: cascaballu (piel de la almendra); cascabel, cascabil, cascabullu (cáliz de la bellota)"
calizo: caleñu (tierra caliza de color blanquecino)
calma: cachorreñes (pachorra, calma, tranquilidad)
Calor Calol
Calorina: Flama
calumnia: levantihu (calumnia, difamación)
"calumniar: calumnial; malval (calumniar, traicionar)"
calvo: carvu/a
"calzado (del lat. CALCEUS): calcihu (Ma: calzado); calçáu"
calzar: calçal
"callado: soncón (Mé: callado, disimulador); çurnu (Ceclavín: callado, solapado)"
Calláis Callaih
Callar Callal
callar: callal
calle: calli
"callejero: calliheru; carcheu/a; rocheru/a (Alía, Cabeza Buey: juerguista, callejero)"
"callo: ohu de perdiz (Mé: ojo de pollo, callo);"
Cama Catri
camarero: pinchi
Cambiado: Tracamundeau
Cambian Demuan
Cambiar Chambal
cambiar: escambial
Cambio Chambu
cambio: muación (cambio del tiempo)
Cambiarse de ropa especialmente la interior: ARREMUARSE.
Camina Ahila
Caminar Ahilal
Caminar: Ahilar
caminata: #usá (¿del lat. FUSUS? Caminata larga que produce gran cansancio)
Camino para acortar tiempo: ATAJO
Camión: Cameón
"camisa (del celtolat. CAMISIA): blusón (camisa suelta y ancha de varón); camisa"
Camisa (fuera del jersey): Pañalera
camisa de hombre o faldón del camisón: HARAPAL
Camisa: Chambra
campanario: campanariu
"campanilla: chocayu (campanilla mala); oreal (Hurdes: tocar la campanilla)"
campechano: rompirraha (Ba
Campeón Campión
Campesino Campusinu
Campos Campuh
Canasta Banahta
Canasto Cehtu
cáncer (del lat. CANCER): cancru (de origen portugués)
"cangrejo: cancru; cangrehu [cangrehu significa también “pollera de mimbre”];"
Canica Bolindri
Canicas: Bolindres
Canino Caníuh
Cansadísimo Derrengáu
Cansado (mucho): Galgueando
Cansado: Baldáu, ATORRAO.
Cansados Cansáuh
"cansancio: cansera; cansíu; hupa (Plasencia)"
Cántale Cántali
"cantante: cantanti; [cantaol también significa vendedor de cacharros de alfarería]"
Cantidad Retolá / Cantiá
Cantina: Gago
"canto: cantu; gorrón (rodado)"
canturrear: canturrial
Caos Cáuh
Capa de hielo: Carambano
Capacidad Capaciá
capataz: capataz, maneheru (manijero)
Capaz Ehcapáh
capaz: capaz, escapaz
Captar Cahtal
cara: Filosa / Jeta / Rohtro
Carácter Caraiti
Carácteres Caráhterih
Caracteriza Carahteriza
"carámbano: candelón; carambelu (SMartinTrevejo, Eljas)"
"carantoña: caroña (carantoña, caricia, mimo); catarruñu,"
Carburador Carburaol
carcajada: resoriu (diversión, carcajada, juerga, esparcimiento)
"cárcel (del lat. CARCER, -ERIS): carci;"
Cárcel Carcil
"cardenal: moraúra (DRAE: en Aragón); negral"
Cardo: Cardu, Abrojo.
Carecer Carecel
cargado: emburacau
cargar: emburacal
"caricia: caroña (carantoña, caricia, mimo); peronía (Tru: fiesta, caricia)"
"caridad: caridá; diviendencia (beneficencia, caridad)"
Cariño-Caricia Requiciu
Cariñoso Candongu
Cariño mío: Prendita mía
Carnavales Ahtruehoh
Carnavales: Ahtruehoh
Carne (magra): Condio
Carné Carné
Carne Chicha / Carni
carozo (del lat.vulg. CARUDIUM): boruhu (orujo, carozo), carueçu
carpintero: pica maerus (pájaro carpintero)
Carraca Rutaera
carraleja: abadeu
Carrasco Carrahcu
carraspear (voz onomatopéyica): garraspeal
Carraspear: Garrahpear
carrera: corribanda (carrera veloz. Juerga)
carrerilla: carrenderilla
carrete: cadehu (de hilo)
carretón: garrapisu (Cheles: carretón, trebol)
Casa (de campo): Majá
Casa (de piedra con forma de iglú): Chozo
casación (del lat. CASSARE, de CASSUS, “vano, nulo”): cassación
Casado Casáu
casarse: casassi
cascarrabias: cascarrabies, furriña
casco: cascu
"casi (del lat. QUASI): abati; cuasis; cuasi"
Casi Cuasi
"caso (del lat cassus): casu; #azel asuntu (hacer caso)"
Casos Chahcuh
caspa: #arisca
Castaño Cahtañu
castellano: castillanu
Castigo Cahtigu
Castilla: Castiella
castillo: castiellu
Castizo: Castuo
castizo: netu, castiçu, castú
casual (del lat. CASUALIS): casual
Casualidad: Causaliá, Chiripa
"casualidad: casoliá; chiripaina (chiripa, casualidad)"
Cataplasma Bilma
catarata: tatarata (enfermedad del ojo)
catarro: carrampiu
Catecismo Catecihmu
Categoría Categoríah
catre: catri cameru (catre de anchura superior a la normal)
Causas Causah
Cauto: ABISINIO ¡eres un abisinio¡
Cavidad Cabiá
Cavilar Cabildá
Cayó en un sitio: ABARRANCAR
Cazador Cazaol
cazador: caçaol, cazaol
cazo (posiblemente de lat. CATTIA): caça (Sierra Gredos: cazo de sopa), caçu
"cazuela: almofía (de barro donde se sirven habichuelas y judías); caçuela"
cebar: bacharola (desperdicios vegetales con que se engordan los cerdos en las huertas)
cebo: barrigón (pez que se usa como cebo. Natural de Aljucén)
cebra (quizá del lat. EQUIFERUS, “caballo salvaje”): cárdenu, zebra
cedazo: cernicera (Albalá)
Ceder (bajo un peso) Derrengal
"Cegato: Cegañuto; cegarruto"
Celebre Célebri
Cemento Cementu
cemento: cambón (bloque de cemento para techar), cementu
Cencerro (de vacas): Chucallu
cenefa (del ár.hisp. ??ANÍFA): fenefa, finefa
censurar: a#urreal (hacer burla de alguna persona. Censurar ruidosamente a uno)
centro: migollu (Aldeanueva: parte central de algo. Gajo de la naranja)
"ceñido: ceñíu; cisti (ceñido, ajustado)"
cepa: lineu (hilera de cepas)
Cepillar Acepillal
Cerca Cerquina
cerco: cierru (valla, pared o cerco de una finca)
cerda: haronda (Olivenza)
Cerdo Chihquiu /Cochinu
Cerdo(macho grande) Berracu
Cerdo: GUARRO.
"cerebro: celebru; sessu (inteligencia)"
cereza: zereza
cerezal: f. la zerezal
"cerilla: m. el cerillu ; belilla (DRAE: en Albacete, Andalucía y León); mistu (Arrss)"
cerner: cernil
Cernícalo Mícalu
Cerrado Cierráu
cerrado: calamandruñu (persona cerrada y bruta), ATACUÑAO.
Cerradura Llabera
Cerrar Afechal / Fechal
Cerrar: Afechal
Cerrar: Fechal
Cerro Cerru
Cerrojo Trancu
Certeza Seguranza
certeza: segurança, segurancia (seguridad, certeza)
Certifico Certificu
Cerveza Cerbecia
cesárea: cesária
Césped Cehpih
Cesta (sin asas): Banasta
Cesto Cehtu
Cesto: Penacho
cicuta (del lat. CICUTA): caña#ierru, cañaleha, ceguta
"ciempiés: antopea (Olivenza); cinchapiés, cinchupiés; sentupiés (m.pl, Talavera Real)"
ciénaga: fontanal (Arroyosserván)
ciencia: cencia (Ciencia: sabiduría, cultura, inteligencia)
Ciencias Cenciah
Científicamente Centíficaenti
Cierto Ciertu
"ciervo: gabatu/a (Cáceres: cría de la cierva. DRAE: en Andalucía);"
cigarra: chicharra, chicharra barrigona
Cigarros Cigarruh
cilindro (del lat. CYLINDRUS): celindru
Cima: COTORINA (Equivale a cabeza, , lo más alto; así se dice la cotorina
de un árbol.)
cincha (del lat. CINGULA): #incha (Hurdes)
Cine Cini
cínico: charpicáu (fresco, cínico)
cinta: barbiscachu (cinta o goma para sujetar el sombrero de paja)
Cintas (cabeza de caballerías): Escabezá
cintura: centura
Circula Cercula
circulo (del lat. CIRCULUS): circulu, cinchu (metálico, para redondear el queso)
Circunstancial Cercuhtancial
Circunstancias Cercuhtanciah
Citado Citáu
ciudad (del lat. CIVITAS): ciá
Ciudad Ciuá
Ciudades Ciuáih
Civilizados Cebilizáuh
Claquetilla Chambra
clarear: escampal (el día)
Claro: Craru, ¡ave! (¡claro!)
Clases Crasih
Clasifican Crasifican
Clasificar Crasifical
clavel (del cat. CLAVELL): cravé, cravel
clavijero: laviheru
cliente: vezeru (de VEZI), clienti
"clima: f. clima; m.climi (Hurdes); oriya (Acehuche)"
cobarde (del fr. COUARD): cobardi, gabachu (del prov. GAVACH. Traidor, cobarde)
Cobarde Güevatu / Gabachu
Cobarde: gAbacho
cobertor (del lat. COOPERTORIUM): cub•ertón
"cobijarse: arrial (cobijarse; guarecerse bajo un árbol), cobihassi"
cobijo (del lat. CUBICULUM, “dormitorio”): cobihu
cobre (del lat. CUPRUM): cob•ri
"cocción: [coción (digestión)]; cozión"
Cocer Codel
"cocido: cozíu (guisado de garbanzos, ...); cozimientu (agua cocida o infusión...)"
cocina (del lat. COQUINA): cozina
cocina: fogón (cocina en la que se enciende la lumbre)
Coche Cochi
coche: cochi
Cochinera Aihaera
cochino: gorringu (Hurdes: sucio, cochino)
Código Cóigu
codillo: pernehón (Pescueza)
codorniz: goguta
Coexistir Coesihtil
Coge Entalla / Apehca
cogedor: badil (cogedor de metal)
Cogelo Cóhilu
Coger a uno de manera que no pueda escaparse: ENTRILLAR
Coger (con dos manos): Embozá
Coger fuerte con las manos: APESCUÑAR.
Coger Cohel
Cogerlas Cohelah
Cogían Cohían
Cogieron Cohierun
cogote: cogoti, cogutera (parte posterior del cogote)
"cogujada: arbela; cobuhá, coguta; churubía"
cohete (del cat. COET): cueti
Coincide Coincíi
Coincidente Coincienti
Coincidir Emparehal / Conciíl
Coincidir: Emparejar
Coja Coha
cojera: renga
Cojín Madrequeta
cojín: madrequeta (colchoneta, cojín)
Cojo Cohu
cola: carrefila, carrefilera (fila, hilera)
Colada: Remonta
Colador: colaol (instrumento de tela metálica para colar el café); sidru.
Colador: colaol; manga (de tela para leche, café u otro líquido).
Colar Colal
"colchón: corchón (MA); pahera (Conq. de la Sierra: colchón de paja);"
colchoneta: mairiqueta (colchoneta, cojín)
Colectividad Colehtibiá
Colectivo Colehtibu
Colegio Colehiu
"colgante: galápagu (Trujillo: colgante del traje regional);"
coliflor: colifró, colifrol
Colmado Cogüelmu
"colmar: acomargal (una medida); acopetal;"
"colmena: corchu; cormena (Ma)"
Colmo: Cogolmo
Colocado Colocáu
Colocando Enharetandu
colocarse en un sitio: ABARRANCAR
"columpiar (mover al que se columpia): cambullil; colimbrigal (Trujillo)"
Columpio Ehpilongaeru
Columpio: Ehpilongaero
Columpio: Escambullero
"collar: carranca, calranca (carlanca); gargantiya (de oro, valioso)"
collera: balona (collera para la labranza)
Comadre Comairi
Comadre: Comaire
comadre: comairi
Comedero (animales) Camellón
Comedero (de cerdos): Gamellón
Coméis Coméih
Comenzar Escomenzal / Prencipial
Comerse Hincalsi
Comérselo Comélbelu
Comida (de cerdos): Beberajo
Comida Gandalla
Comida mal hecha Comihtrahu / Callongu
Comida: Gandaya
Comida: Jatu
Comidas Comíah
Comienzo Ehmienzu
Comilona: Papancia
Como Comu
como que: con que; “…y hago con que me he enterao”
Compadezcas Compaezah
compadrazgo: compairahu, compairalgu
Compadre Compairi
Compadre: Compairi
compadre: compairi
Compaginado Compahináu
Compañero Collazu
compañía (de CUM y PANIS): compaña
Compañía Compaña
Comparar Comparal
Comparte Compalti
Compartir Compaltil
Complejidad Complehiá
Complejo Complehu
Completo Completu
Comprar Mercal / Compral
Compuesto Compuehtu
comunión: comunión
Con: con
Con calma Dequilati
Con calma: Dequilate
concepción: conceción
Concepto Concetu
concepto: concehtu
Conceptos Concetuh
Concertada Concertá
Concertadas Concertáh
Concertado Concertáu
Concertados Concertáuh
Conciencia Concencia
concorde: entrepelaus (Hurdes: hermanados, concordes)
concordia: atensia (amistad, confianza, concordia)
conducta: conduhta
Conejo Conehu
confabulado: amartiyáu, confabuláu
confianza: atensia (amistad, confianza, concordia)
confite (del cat. CONFIT): cunfiti
Conformidad Conformiá
"confundir: confundil; tracamundeal (Pesga: revolver; Hurdes: confundir, equivocar)"
Confusión Aturruyu
"confusión: bandallu (tb revoltijo); estrebehil (lio, confusión, desorden)"
Conjugar Conhugal
Conjuntivitis Pitañosuh
Conjunto Balburdah / Conhuntu
Con la: cona
conmigo (del lat. CUM, “con”, y MECUM, “conmigo”): megu (del lat. MECUM)
Conmigo Megu
conmoción: farusteal (conmoverse por efecto de un ataque nervioso o de un accidente)
conocer (del lat. COGNOSCERE): conoce
Conocer Conocel
Conocido Conocíu
Conocidos Conocíuh
Conseguido Aconsiguiu
conseguir: chinchassi (no conseguir lo que uno se propone)
Consejo Consehu
consigo (del lat. CUM, “con”, y SECUM,”consigo”): segu (del lat. SECUM)
Consistente Consihtenti
consistente: ralu (no consistente: pelu ralu, natillas ralas,...)
Consistir Consihtil
Consta Cohta
Constante Cohtanti
constante: costanti
Constipado: Amormao
constipado: amormáu/á
Constituyen Cohtitúin
Construir Cohtruil
Construyen Cohtruyin
Contactado Contahtáu
Contactar Contahtal
Contar Contal
"contar: contal; garabuteal (Aldeanueva: contar, explicar algo, criticar)"
Contarlas Contalah
Contenido Conteníu
contento: #arteti (diminutivo de harto. Alegre, contento, satisfecho)
"contertulio: carabeu (juerga, jolgorio); caraberu/a (contertulio, hablador)"
contestar: retruqueal (Hurdes: discutir, replicar, contestar)
Contexto Contehtu
contexto: contestu
contigo (del lat. CUM, “con”, y TECUM, “contigo”): tegu (del lat. TECUM)
contiguo: contigu
Continente Continenti
Continúa Acotina
continuado: fetibu/a (fijo, continuado, verdadero)
Continuar Acontinal
continuar: acontinal
"continuo: continu (de continu: a menudo, continuamente);"
contra (del lat. CONTRA): contra, escontra
Contrabandista (de café): Mochilero
contraseña: conseña
contusion: esconchaváu (se dice de quien sufre contusiones)
convencer: engatusal (con halagos)
conveniencia (del lat. CONVENIENTIA): comenencia
Conveniencia Comenencia
"convenir: cumpril (agradar, convenir); prestal (Ba)"
Conversación Combesación, caraba
Convertido Conbertíu
Conviene Combiíni
convite: convidá
Cónyuge Cónyugui
Coñac Coñá
Coño Coñu
Coño: Condumio
Cooperar Coperal
cooperativa (del lat. COOPERATIVUS): cumperativa, cuperativa
copa: bernagal (copa de barro), copa
Copiarlo Copiallu
copo: copetón (Hurdes: copo de nieve), copu
"corazón: corazón; coradón; peçón (corazón de la pera)"
Corazonada Corazoná
"cordero: corderu; handoscu (de tres años"
Cordón Zapatos Maholera
Cordón: Cuenda
corpiño: #ustiyu
Correa (para albarda): Cincha
Correa (para vacas): coyunda
Correo: correu
Correas para las caballerías: ATAJARRE.
Correctamente Correhtaenti
Corrector: corretol, correstol.
Corregir: Corrihi, correhil
corresponder: correspuendel
Corrigió Corrihió
corro: gayurón (corro que forman los niños en un juego)
Corta Curta
Cortada Cortá
Cortado Cortáu
Cortado de raíz Arrape
"cortapicos: cortapicus; cortatiheres; oritiguilla"
Cortar, tronchar: ATARAZAR.
Corte Tahicá / Sahá
cortejo fúnebre: acompañamientu
Corto: coltu
corzo: corciu
cosa (del lat. CAUSA): cosa
Cosas inútiles Zarrioh
cosechar: apañal
cosita muy pequeña: gosina, cosina de na.
Costado: respahilón
Costar (coste) Cohtal
costar: costal
Coste Cohti
costillas: lombu
Costumbre Cohtumbri
Costumbre: Empical
Costumbres Cohtumbrih
costura: cairé (instrumento para hacer trenzas en costura)
cotilla: escussáu/á (curioso, cotilla, atrevido, que se mete en asuntos ajenos)
"coxis: coxis; rabiyu (Navalmoral)"
Coz Patá
Crear: crial
Creada: criá
Crecida Creciá
credo: creu
creencia: creyencia
Creer Creel
creer: creyel, crel
creíble: creíbli, creyibli
Creído Creíu
cremallera: correera
crepúsculo: Bacasollá, barrazo, candilá, orihohco
Criada Criá
Criado Criáu
crianza: criancia, criación
criatura (del lat. CREATURA): cretura, creatura, creaúra.
"cribado: horeu (acción de cribar los cereales);"
cribador: a#echaol (ahechador)
Criminal Creminal
"crisis: clisi (Crisis. Tb eclipse: DRAE recoge eclipsi como arcaísmo);"
Cristal Crihtal
Cristalero Crihtaleru
Criterios Criteriuh
"criticar: chinfanal; garabuteal (Aldeanueva: contar, explicar algo, criticar)"
crucero: cruzeru
cruceta: cruzeta
crucifijo: crucifihu
crucifixión: crucifissión
Crudo Cru
"crujimiento: cruhimientu; retumbíu (Hurdes: crujimiento, miedo, eco)"
Cruz Cruh
cruzada: cruzá
cruzar: cruzal, cruzial
Cuaderno Cuaelnu,cuaelninuh
Cualesquiera Cualihquía
cualesquiera: cualisquiera
Cualidad Cualiá
Cualquiera Cualquía
"cuanto: cuanti; contra"
cuarto de baño: chinancu
cuba (del lat. CUPA): cub•a
cubil (del lat. CUBILE): f. cubil
Cubo Daqui
Cubos (para sentarse): Tajo
"cubrirse: cub•rissi; embasal (cubrirse de espinas o de otra cosa molesta)"
Cucaracha Coriana
"cuclillas: stal en clo (estar acostado; diccionario salmantino: estar en cuclillas)"
cuclillo: cucu
"cuchilla: rodal (Arrss: labor que se realiza con la cuchilla larga);"
"cuchillada: chinfarrá (herida grande y longitudinal); chinfarratá (cuchillada"
Cuchillo (grande): Faco
cuchitril: cutrichil, cuchitril
Cuello Gañote / Pescuezu
Cuenco (para ensaladas y leche migada): Carozo
cuentista: copleru (charlatán, fantasioso, cuentista)
cuento: andacapachis (tb enredos)
Cuentos Cuentuh
Cuerda(gruesa) Soga
Cuerdas Cuérdigah
cuero: material (cuero. DRAE: material: 7. cuero curtido.Tb. dicc. Bable y castellano)
cuerpo: cuelpu
Cuervo: gahu (Cáceres); guarru (Hurdes, Montehermoso, Torrejoncillo), ARRENDAJO.
Cuesta Cuehta
cuestión (del lat. QUASTIO,-ONIS): custión
Cuestión Cuhtión
Cuestiones: cuhtionis
Cueva Hulera
cuévano: covanillu
Cuidada Cudía
"cuidado (del lat. COGITATUS): cudiáu ; cuyáu (Ma)"
Cuidado Cudiáu
Cuidar: Apopar
cuitado: cutáu
Culebra: Bastardo
"culmen: pinu (lo más intenso de algo);"
"culo: bullati (trasero); buyarengui, buyati (Badajoz: culo)"
Culpable Curpabli
"cultivado: brehu (valle inculto); cultiváu; pusíu (sin cultivar)"
Cultura Curtura
cultura: cencia (Ciencia: sabiduría, cultura, inteligencia)
cumplir: cumpril
Cundir Rehundil
Cuplé: Cuplén
cura: [cura significa también “carraleja”] cura
"curación: curaeru (Ma: acción y efecto de curar);"
Curiosidad: Golienda
curiosidad: golienda (Hurdes)
Curioso Goleol
Curioso: Cheron
Curioso: Repileña
cursilería: alehín
Custodia Cuhtodia
Cuzuelitas: Esculla

CH
Chamba: Vender o comprar.
Champú: Champún
Charlatán: Chucallo sin badaja.
Charleta: Gabilla
Chichón: Guruyo
Chivato: Cacica
Chorizo pequeño: Aguinaldo
Chanclas Babuchah
Chapuza Tarandangu
Charla Galrotéu / Paliquéu / Parlanga
Charlatán Chirlaera
Chichón Guruyu / Chinchón
Chico Chicu
Chisme ó invención falsa atribuída por rumor público: DONGOLONDÓN
Chismoso: alcagüete, enreaor, escusao
Chispas de la lumbre: Potrihcuh (Jerte), perrilloh (Mérida)
Chivato Cacica / Papelón
Chorro Chumbu
Chupar (mucho) Chuperreteal
Churrascar Charramuhcal

D
Dar de si: Cundir
Dar: Endirgar
Dañar: endañal
De: e
De ahí: Belai
De antes: d´antis, d´enantis
Decir: Didil, idil.
Decir lo que se tiene oculto y callado: DESBRUNCHAR
Del: el
De el: el
De eso nada: ¡ ARRIOLAS !
De Extremadura: d´Estremaura
Defensas para las caballerías: ANTOJERAS.
Dejar: Echar
Dejar agrandado: engrandal
Dejar delgado: Endelgazal
Dejar liado: Enlial
Dejar prestado: Enprestal
Dejar señal: Enseñal
Dejar taponado: Entaponal.

Delgado: Gareto
Delicado: Encuaharao
De refilón: Respalilon
Desbanecido: Estanganillau
Descampado: Desarbolao
Descanso: Dehcansio
Desconchón: Farrondón
Descuidado (vestido): Farraguah
Desde: Dende
Desde: Enda; ende
Desenredarse: Desembeleñarse
Desfile (funeral): Cabezada
Deshacer: Faratar
Deshacer: Farrugar
Deslumbrar: Ehcolumbrar
Desnucar: Ehnucar
Desnudar: enpelotal
Desnudarse: Enpelotalsi
Desnudo: Coroto
Desnudo: Encorompatu
Despeinada: Penacha
Despeinar: Ehpeluncar
Despojos (de uvas): Bagazo
Después: Aluego
"Después: Endihpuéh; Endehpué"
Destrozar: Ehcuaharingar
Destrozar: Espetrazar
Desván: Doblao
Desviar: Defí
Detrás (de una cuesta): Atrestumbal
Diarrea: Dehcompohtura, cagaloria
Dibujo (mal hecho): Garabatu
Diccionario: Parabreru
Dicho (v. decir): idíu
Diferentes: diferentis
Difícil: Enrebesinao
Dificultad: Garrancho
Dile: Dili
Dirección: Atihu
Dirigirse a un sitio: Amur´alla
Discutir: Porfiá
Disgusto: Desagón
Disparar: Aburar
Divisar: Diquelar
Divorciarse: desapartarse, partil loh guarrapuh
Dolor: Duelo
Dulce: duci
Dulces: ducis
Dulzura de la miel: Aluzón
Donde: andi
Duro: Peurnio

E
Echar al vino recién hecho de uva de buena calidad para que fermente de nuevo: Madrear (Las Hurdes). Y el olor que desprende: Salódrigo (Hervás)
Echarse al suelo: APARRANARSE.

Ediondo: Jeyondo
Edor: Gié
Egoísta: Buchoneh
¿Eh? : ¿Ein?
Ejemplo: ejempru
Elegante: Carra
Ellos: elluh
Emborracharse: Acocarse
Embrollado: Enmarahollao
Embuste: Caroca
Embuste o enredo para arreglar a gusto los asuntos pendientes: CACHAPUCHE.
Embutidos: Chazina
Emoción: Ehcarabelo
Empacharse: Empacinarse
Empapado: Aguachinao
Empaparse: Enguachinarse
Empezar: Emenzar
Empujar: Arrempuh
En casa de: Ancá
En la: ena
Enamorado (mucho): Emburruchao
Enamorar: Diriquear
Encalar: Embahtar
Encamarse: Emborrahilarse
Encogerse: Emberiharse
Encolerizar: Emperrear
Encontrar: Atopar
Encontrarse: Conyegar
Enfadado: AMOÑAO
Enfadarse: Encuahinar
Enfadarse súbitamente: arrepío
Enfermedad generalizada: ANDANCIO.
Enfermo: Dehmanhao
Enfermo: Encuaharao
Engañar, seducir o enredar con astucia y buenas palabras
a una persona para que ejecute un acto, que de otra manera no
haría: ENGAMONITAR.
Enguantarse: Arricarse
Enhebrar: Enhilar
Ensalada (de tomates, pepinos y pimientos): Jilimonge
Enseguida: Caicuando
Enseñar: Endirgar
Ensuciar: embarral
Ensuciarse (con grasa): Empriganrse
Entierro: Intierru
Entornar: Estropellar
Entrometido: Gosipero
Entumirse por el frío: Engurrubiñarse, arrecirse
En unos: nunus
Envase (para agua): Cuerna
Enviciarse: Empicarse
Es(ser): a ( p.e. asina= asín+a/assin=así; a=es)
Escabroso: Ehcalabroso
Escapar: Ehcolinar
Esclavitud: Escravitu, escravitul
Escondido: Azonchao
Escribió: escrebió
Escribir: Escrebil
Escrito: Escrebiu
Escucha: cucha
Escuchar: Barruntal
Ese: esi

Esguince: Dehinche
Eslabón: Dehlabón
Espabila: Agila
Espada: Conco
Espaldas: CUESTAS
Esparcir: Ehtorriar
Espérate: ÁGUATE
Espolvorear: Ehpurriar
Estallar: Estumpir
Estar frió: ARRECO
Estar helado. Tener mucho frio: ARRECIO
Este: esti
Estoy:
Estrangular: Ehchatañar, APERCOLLAR.
Estrépito: Ehpallafato
Estropear: changar
Estropearse: Changarse, Defandangarse
Estudiar: Ajincar los codos
Estuvo: Estuvu
Examen: Desamin
Excitado (sexual): Berrinchoncho
Excremento (pequeño): Mosingui
"Explotar: Ehtampar; ehtrumpir"
Explotar: Estumpir

F
Fabla: Habla
"fábrica: fábrica; riolá (Garbayuela: montón, muchedumbre); riolá (grl: gran cantidad de cosas en movimiento);"
Fácil: Hadil
fácil: cachipandu (mujer fácil), fácil
Facilidad: Hadiliá / Faciliá
"fácilmente); farotu/a (desganado, desnutrido)"
Factores: Fahtorih
Facultad: Facurtá
Faja: Cincho
Falda (para apañar): Sallas de apañar
"Falda: Salda; sa.lvandu"
Faldones(camisa): Harapalih
Faltar: Haltal
faltar: cansal
Faltos: Haltuh
fallar: esmarral (equivocarse, fallar)
Fallo: Fallu
"fama: nombraía (Ma: fama, renombre); nombrería (Hurdes: renombre, fama); sonadía"
"familia: parientencia; camá (de animales)"
familiar: parienti
fanega: #anega (Acehuche, MalpartidaPla, Valdelacasa)
"fanfarrón: forfanfantón/a (Don Benito: orgulloso, fanfarrón); foyetón/a (D.Benito: vano,arrogante, fanfarrón)"
fantasioso: copleru (charlatán, fantasioso, cuentista)
"Fantasma: Momu; morancantana"
fantoche: alab•anciosu/a (bravucón, vanidoso, fantoche. Jactancioso)
farmacia: farmacia, botica
farsante: calandariu
fastidiar: amolal (DRAE: amolar)
"fastidiarse: amolassi, chinchassi (DRAE: sólo transitivo); esfondingassi (gral.fastidiarse)"
"fatiga: a#uncu (agobio, asfixia, apuro, desmayo); cansera; esmanchonchal (agitar.Causar fatiga)"
fatigado: tullíu/a (cansado, fatigado tras un esfuerzo físico DRAE: tullido/a: que ha
fatigarse: mata#ogazu (acción de fatigarse mucho en un trabajo o marcha violenta)
Favorecido Acorríu
febrero (del lat. FEBRUARIUS): #ebreru, febreru
fecal: burullu (heces fecales)
fecundar: pisal (Tru: fecundar ovejas)
"fechoría: facatúa (Aldeanueva ); fechuría; #echuría"
feliz: feliz
Fenómenos Fenóminuh
Feo Caferru
Feo: Caferro
"feo: caferru/a; carroñu (persona muy fea y repulsiva); cochambrosu; sangusinu (Hurdes:se dice del que tiene mala o escasa presencia física);"
Feo: Carroña
Ferrocarril Ferrucarril
Fiaros: Fiáibuh
"fiebre: calentura (fiebre. Herida que, como consecuencia de una subida de fiebre, sale enlos labios. Fiebre: castellano antiguo); fiebri"
fijación: ficancia (ahincamiento en querer o decir algo. Manía)
Fijados Fiháuh
fijar (del lat. FIXUS, part.de FIGERE): fical (del lat. FIGICARE, por FIGERE, “fijar”)
Fijar: Fihal
"fijo: fetibu/a (fijo, continuado, verdadero); fihu; de quietu (de fijo)"
Fila Ringlera / Carrefila
Fila: Carrefilera
final: acabaiçu
Finales: Amenih
fino: finu
Firmado: firmau
"firme: tenca (adv. grl., mantenerse firme o remolón: de tenel); a tencies (adv. Ba: amerced de otro); tencu (Torrej. tozudo, pesado)"
"fisgar: cheral; huricheal"
"fisgón: cherón/cherona (tb curioso,neutro en femenino, cherona); filgón (Serradilla);huricheru"
fisgonear (del lat.vulg. FIXICARE, der.de FIXUS, part.pas. de FIGERE, “clavar,
"Fisgonear: Fihcar; Filgonear"
"físico: #eitu; pinta"
"fisionomía: #eitu; pinta (Viudas, Ma: se documenta esta acepción literariamente desde sXVII. Tb mancha en la piel, como en DRAE, y tb en dicc bable y castellano)"
fístula: fístola
Flaco: Delgaininu
Flaco y pequeño: Ehcuchimizau
flacucho: faroti (Mérida: delgado, flacucho. Badajoz: cerdo mayor que engorda
"flauta: aldri (Zorita: de pastor, hecha con caña y corcho); cirulón (flauta de caña); frauta(gral);"
"flojedad: desmaheaúra; flohedá"
flojera: derrengueta (flojera, desánimo)
Flojo: Enclenqui
"flojo: cuitaínu(flojo, endeble), demmaheáu; flohu"
Flor: Frol
Fluorescente: Florehcenti
Foco: Focu
Fofo: Fofu
fogón: fogón, poyu
fogoso: polvorilla (Mé: se dice del que es muy fogoso y apasionado)
"follaje: charavisqueal (formar ruido un animal o persona entre las ramas o el montebajo); follahi"
follón: estarivel (montón de algo. Estantería. Escándalo o follón)
Fondo de un recipiente: Ondón
Forastero: Chicharrero
"forma: forma; #orma; a#ormal (dar a algo la conformación adecuada); a#orquillal (darforma de horquilla)"
Formado: Hormaú
"formal: formal; #ormal"
Forman: Hormam
forraje: forrahal (campo de forraje), forrahi
"forzudo: fuerçú; #uerçú"
fósforos: cerillus
Foto: Retratu / Afotu
Fracaso: Frahcasu
frase (del lat. PHRASIS): frasi
fregadero: refregaeru (tabla con molduras transversales para lavar)
Freír: Frital
frenar: retrancal (Albalá: frenar una yunta)
freno: boceu (freno del bozal de las caballerías)
"fresa: fressa; india (Torre D.M: fresa. Fruto de la fresa)"
Fresco: Frehcu
"fresco: un tíu catorci (un fresco, un vivales, un cualquiera); charpicáu (fresco,cínico);frescu"
frescor: frescancia
Fríe: Frita
Frigorífico: Nebera
Frió: Fríu
Frío: Friahco
Frio: ARRECIO (Tener mucho frio; estar helado…)
Frio: ARRECO (Estar frio)
friolero: friolentu (Habitual en leonés, tb lo recoge el DRAE)
fritada: fritolá
frito: frizu
fritos: fritus,fritis
"frondoso: trepollera (Zarza la Mayor: conjunto de castañas); trepollus (Guijo Gran:arbustos); trepollú (Hurdes: frondoso);"
fruncir (del fr. ant. FRONCIR): fruncil
Fruto: Frutu
Fue: Hué
Fuego: Candela / Lumbri
Fuego: Candela
Fuente: Huenti
Fuera: Huera
Fueron: Huerun
Fuerte (voz): Derreciu / Huerti
"fuerte: fuerti; #uerti (Hurdes); #uelti (Acehúche); reciu (#abla mu reciu)"
Fuerza: Huerza
Fugarse: Fugalsi
fugaz: respa#ilu (respa#ilón: visión fugaz, respa#ilal: moverse rápidamente)
"fugitiva: fugitiva; #ugitiva (Mérida: huida, escapada)"
Fuiste: Fuistih
Fuisteis Huihtih
Fumar: Humal
"fumar: carpá (chupada al cigarrillo); fumal; #umal; per#umal"
Función: Hunción
Funcional: Huncional
funcionar: macana (máquina que funciona mal)
Funcionario: Huncionariu
Funda: Hunda
Fundar: Hundal
Fusca: Broza, Hojarasca., Maleza.
Futuro: Huturu
"hincar”): fiscal; fiscassi; filgoneal (Serradilla)"

G
Gafas: Lentih / Antiohuh
Gajo (de naranja): Grillu
Gajo: Gallo
Gajo: Gallu
"gajo: griyu; gallu; gomu (gajo de la naranja); penga (Arrss:cardo. Villafranca: gajonaranja)"
galápago: cágau
galro(a): a galgu
Gallo: Gallu
Gamberradas: Azurduh
Gamberro: Gallofa
"gamberro: gallofa (Montehermoso: se dice de los gamberros que roban los aguinaldos alos niños); haramugu (Acehuche);"
"gamellón: genera (Hurdes);"
"gamón: gamboniteru (Albalá: gamón); gamonitu (Mé: cisco de gamón)"
gana: desganu, dehanu (desgana)
Ganar (en el juego): Ehcolichar
ganar: escolichal (ganar a uno en el juego todo lo que tiene, por suerte o por trampas)
Ganar: Ganal
Ganas: Ganah
"gancho: garrancha (Pesga: gancho, garfio); garranchu (palo o espina clavados en elcuerpo)"
"gandul: bordoneru (holgazán, gandul); perritracu (Malp. Cac)"
Ganes: Ganih
ganglio: aciçuelu
gangrena (del lat. GANGRAENA): cangrena (Ma: gangrena)
gapo: eharru (gargajo)
Garbanzo (negro): Moró
Garbanzo: Nonó
garbo: espeldi
"garboso: garbu; haquetón/a (esbelto, garboso)"
Gargajear: Garguear
"gargajo: eharru (gargajo); galipu (Serradilla, Alcuéscar, Malp. Các, Ma);"
Garganta: Gaño, gañote
gárgaras: gargueal (hacer gárgaras)
gárgola: bocarrú (gárgola de las iglesias y en general de todos los edificios)
"garrapata: carrasa (Olivenza); rezni (grl. rezno (insecto que anida en el estómago de los rumiantes)); reznu (Valle Serena: garrapata)"
garrote: garrapata
garza: algarça, garça
Gaseoso: Gasiosú
gastador: derrotaol
Gastar: Gahtal
Gastarlos: Gahtaluh
gatear: agateal
"gato: arestinosu (desaseado, flacucho y de piel poco vistosa); esturráu (famélico y feo,sin lustre)sin lustre)"
gavilla: barrañu (hilera de gavillas en la sierra)
Gazpacho (Especial para el campo): Conjondongo
Gazpacho: Cahondongó / Gahpachu
General: Heneral
Genero: Héneru
"generoso: espléndulu/a (adj. generoso); rahosu/a (Alburq.)"
genio: pelendenguis (mal genio)
genitales (ver cuerpo): natura (matriz, sexo de los animales)
Gente: Henti
gentío: gomia (muchedumbre, gentío)
Gentío: Hentíu
gentuza: gentuña
Geografía: Hografía
geranio: teneol (VillFres: geranio silvestre)
germano: germanu (a diferencia de gelmanu, “hermano” en castellano moderno)
germinar: almidonassi (secarse y no germinar las semillas por falta de humedad)
gesto: #eitu (Hurdes: sitio donde el ganado va a repostar. Sierra Gata: manera peculiar
Gestos: Gehtuh
Gimnasia: Hinasía
Gitano (con costumbres de payo): Apayao
Gitano: Hitanu
glande: caspilrón, carapuchu, caçabullu, deal (glande de la bellota)
gobierno: f. gobielna, gobierna (gobierno, dirección)
Golfo: Perigallo
golondrina: andoriña, anduriña (Olivenza)
Golondrina: Anduriña
Golosa: Golipa
goloseo: golimbeu
golosinear: gusupeal (Serradilla, Malpartida Pla: curiosear, golosinear)
Goloso: Lambuzo
Goloso: Lambuzu
Golpe (en la cabeza): Cahcaretazo
Golpe: Golpi
Golpe: Monchazu
Golpe: Zurriagazu
Golpes: Manporruh
Golpetazo: Ehtallio
Golpetazo: Ehtrompahazo
Gorda: Corpandrúa
Gordo: Ceporro, lustroso (que esta bién criado).
gorgorita: golgorita (Ma)
Gorr: Bilba
Gorra: Birba
Gorrión: Pardal
"gorrón: remostrón (Mé: gorrón, hombre que vive a costa de alguien); remostrón/ona(Gua: meloso, zalamero)"
gota: gotera (Guijo Granadilla: traguito, gota)
Gota: Pinga
Gotera Ehtrellu
"gotera: estrellu (Hurdes);"
Goteras: Ehtrello
gozar (de GOZO): gozal
"gozne: muñequilla (Casatejada: gozne superior de una puerta); pendamius (m.pl. Mé)"
gozo (del lat. GAUDIUM): goziu
gracia: dessab•oríu (sin gracia)
"gracioso: neta (Hurdes: sucia, mal preparada); netu; netu (Adj. Acehuche: gracioso)"
Graduó: Grauó
grajo: grahilla
gramíneas: pan baçu (Ba: nombre genérico que comprende todas las gramíneas que noson trigo)
"granada: ruma (Olivenza); graná"
granado: granáu
Grande: Chochú / Gran / Grandi
"grande: grandi; sob•eranu/a (del lat. SUPERANUS. Grande; soberano: enorme,"
grandullón: gandullu (mozallón, grandullón, destartalado)
grandura: f. grandol
"granito: cantería (Ace); paira de granu"
granizar: granizal
granizo (de GRANO): graniziu
Granos (por plantas o bichos): Rocha
gránulo: borullu (apelotamiento pequeño, gránulo)
gránulo: gorullu (Zarza Granadilla)
gratis: a gastus pagu (Tru)
Gratis: De baldi
gratis: de hoqui (loc. Hurdes: de regalo, gratis)
gratuitamente: gañoteal (conseguir, recibir o hacer alguna cosa gratuitamente)
gresca: nosllín (Albalá)
Grieta: Jienda
Grito: Jipiu
Gritos: Gritíuh
"grosero: bordi (burlón, grosero, bruto); bordeal (bromear, burlarse de uno)"
grueso: pachuchu (Mé: persona gruesa y pesada. DRAE: en Extremadura)
gruñir: ruñil
Grupo: Balburda
Guadaña: Guaña
guadaña: guaña
guadañador: guañaol
guadañar: guañal
Guantes: Guantih
guapo: haquetón
guarda: paiteru/a (pasto comunal. Guarda de una casa de campo)
Guardado: emburacau
Guardar: emburacal
guardapolvo: saqué (Malp. Các: guardapolvo usado por los comerciantes)
"guardia: rodal (Montehermoso: guardia municipal);"
"guarecerse: arrial (bajo un árbol; cobijarse)"
"guarida: hulera (escondrijo, guarida); hurra (guarida de alimañas)"
guasa: bordeu
Güisqui: Güihqui
guijarro: gorrón
Guisante: Afeisán, albillas (Merida y Badajoz)
Guisante: Afeisan / Chichari
guitarra (del ár. QUITARAH): quitarra
Guitarrista: Guitarreru
Gusano: Coco
Gusano: Cocu / Gusanu
gustar: petal, gustal
Gusto: Guhtu
gusto: gustu, tastu
mayúsculo)

H
Hervil (cocer y fermentar el vino)
"Dicc. Bable y castellano: guapura: hermosura); Hermosura"
Ha sido: A síu
"habar: #abal; #abaleru (guarda de un habar)"
Habilidad: Albeliá
Habilidad: Habelia
Habilidoso: Albeliosu
habilidoso: boteu/a
Habitación: Cillero
Habitación: Cuartu
Habitante: abitantih
habla: #abla, galra
hablador: falanti, palraol, #ablaol
Hablan: Parlan
Hablante: Palranti
Hablar (sin sentido): Palitroca
Hablar: Falar
Hablar: Galral / Falar / Parlal
Hable: Ablí
Hablo: Ablu
Hace: Haci
Hacemos: Hademuh
"hacendosa: árdiga (mujer hacendosa y trabajadora); #azendosa"
Hacer: jadel (Hadel).
Hacerlo: Hacellu
Hacerlo: Hadelu
Hacerse: Hadelsi
hacia (del ant. ‘FAZE A’): #azia, #aza
Hacia: Hadia
Hacia acá: paacá
Haciendo: jadiendu
Hacha (grande): Segurón
Hacha (pequeña): Segureha
Hacha: Jacha
Hacha: Segureja
Hago: Hagu
Hallabase: Enhallabasi
"hallar (del lat. AFFLARE): #allal; #allassi (Hurdes: encontrarse muy agusto en un sitio)"
Hallarse: Enhallalsi
Hamacas: Macah
Hambriento: Ehgalamiu / Dehgalamiu
Hará: Hadra / Hará
haraganear: #araganeal
harapiento: de#arragayáu, #arapientu
haraposo: #arrapillosu/a
Haré: Hadré
"harina (del lat. FARINA): #arina; saquilá (Alburq: saco de lona para harina);"
"hartar: enguhal ( hastiar, empalagar); enguhil (hartar mucho una cosa);"
Hartar: Tupil
Hartarlo: Tupillu
Hartarse: Emacinarse
Hartazgo: Tupa , tupitanga
Harto: Tupiu, acibarrao
"hartura: #artá (Trujillo, Acehuche); #artalga (Guareña, Mérida, Miajón); #artura"
hasta (del ár.hisp. ¦ATTÁ, influído por el lat. AD ISTA, “hasta esto”): #ata, #asta
Hasta: Hatá
"hastiar: enguhal ( hastiar, empalagar); enguhil (hartar mucho una cosa); #astial"
"hastío (del lat. FASTIDIUM): fastíu (desgana, falta de apetito que queda pasada unaenfermedad); #astíu"
hato (quizá del got. FATA, “vestidos”): #atu (atuendo. DRAE: hato)
Hay: esta Belaili, hain
Haya: Haiga
Haz: Haci
Hazmerreír: Ahmeriíl
He: e
"heces (del lat. FEX, FECIS): borres (del vino, aceite, y todo residuo organico grasiento);#eces (Ma)"
Hectómetro: Ectumetru
hecho: #eitu, #eitu
heder (del lat. FOETERE): #edel
hediondo: #edi#ondu
hedor: #eol
Hedor: Heó / Geó
helada: gelá, pelona (Mé, Ba, Cá: helada intensa)
Helada: Pelona
Helado de frío: Arricía
helado: arrecíu (entumecido de frío, helado), geláu
Helados: Yelauh
helar (del lat. GELARE): gelal
"helarse: engarrotassi (entumecerse de frio); esmorecessi (aterirse de frío); encarambanassi (ponerse como un carámbano); gelassi"
helecho (del lat. FILICTUM): #elechu
Hembra: Gembra
Hembra en celo o niño con los muslos escocidos: se dice que está cohida de la luna
Hemiplejia: Aire
Hemiplejia: Airi
"hemorragia (del lat. HAEMORRAGIA): emorragia; estallina (ma: hemorragia interna)"
Hemos: Bemuh
"henal: #enera (Ma: lugar donde se guarda el heno. DRAE: henal. Viudas: #enera(Hurdes): gamellón);"
hencía (del lat. GINGIVA): gencía, genciva
"hender (del lat. FINDERE): #endel (Hurdes, Ma); rachal (cortar leña. en Asturias, León, Salamanca: hender, rajar)"
Hendidura: Hienda / Raja
Hendidura: Jienda
"heno (del lat. FENUM): #enu; pastu"
"heñir (del lat. FINGERE): alçal (el pan); #eñil"
"herencia (del lat. HAERENTIA): erencia; partiha (Ace: herencia); partiha (Hurdes: hijuela); partihu (Malp. Pla: herencia); partihu (Ace: reparto)"
Herida (en cabeza): Pitera
Herida: Heriá
Herida: Pitera
herido: encentáu (Ma: herido, lastimado. de ençental), #eríu
"hermafrodita (del fr. HERMAPHRODITE): manfloritu (chivo o cordero hermafrodita);manforitu (animal hermafrodita)"
"hermanado: entrepelaus (Hurdes: hermanados, concordes); gelmanáu"
"hermanastro: entregelmanu (medio hermano o hermanastro); gelmanastru/a"
hermano (del lat. GERMANUS): gelmanu (a diferencia de germanu, “germano” encastellano)
Hermanos: Hermanuh
hermoso (del lat. FORMOSUS): #ermosu
hermosura: guapura (Ma: belleza. Ropas nuevas. DRAE: guapura: cualidad de guapo
Hernia: Brincé
hernia: brinsi
herniado: quebráu (p.p. de quebral. DRAE: quebrado: que padece quebradura o hernia)
herniarse: quebral (En Tenerife: quebrada como hernia. Quebrar en dicc Bable ycastellano tb como herniarse)
Héroe: Eruy
herrador: albéital (maestro herrador. Albéitari: veterinario)
herradura: #erraúra
herraje: afrechu (de las porterías), #errahi
Herramienta (de labranza): Rastra
Herramienta (de labranza): Tarecos
Herrero: Herraöl
"herrumbroso: #errumbrosu; #errumblosu (DRAE: herrumbroso, ferruginosa)"
"hervir (del lat. FERVERE): fomental (fermentar, hervir); fermental (hervir, fermentar);"
Hicieron: Hidierun
Hicistes: Hidihtih
hidalgo (de FIDALGO): #ialgu (el que come poco y bueno)
"hiel (del lat. FEL, FELIS): #iel; yel"
hielo (del lat. GELUM): yelu (Ma, Coria), gielu
Hielo: Yelu
Hierba: Yerba
hierbabuena: hierbabuena, presta (Malp. Pla, Ba)
Hierbabuena: Prehta
Hierbajos: Pinpajaro
Hierbas: Yelbah
hierro (del lat. FERRUM): #ierru (grl), chatarra (hierro viejo, inservible)
Hierro: Hierru
hígado (del lat.vulg. FICATUM): #igau
Higiénico: Ihiénicu
higo (del lat. FICUS): #igu
Higo: Higu
Higo: Jigu
Higuera: Jiguera
Hijo: Ihu
Hijo: Jisu
Hijos: Hihoh
hila: #ila ( hila, hebra que se saca de un trozo de tela)
hilacha: #ilacha (hilacha, mecha de hilo)
hilachos: penachus (de una tela deshecha)
hiladillo: #ilaíllu (hiladillo, cinta estrecha de hilo)
"hilar (del lat. FILARE): enharetal (Acehuche: coser, hilvanar, generalmente deprisa);#ilal (Hilar. Decir o hacer tonterías);"
Hilera: Carrefila
hilván: #irván
"hilvanar: amortahal; enharetal(generalmente deprisa); #ilvanal"
hincapié: #incapié
Hinchado: Incháu
hinchar (del lat. INFLARE): #inchal (inflamar. DRAE: finchar, inchar)
hincharse de: atacassi de
"hincharse: aupassi (hartarse. Hincharse);"
"hinchazón: borronchu; #inchación"
Hipócrita: Mordahuhtu
Hipótesis: Ipóteih
Historia: Ehtória
Hizo: Hidu
hocico (del lat.vulg. FODIARE, “cavar”): #ozicu
hociquear: #oziqueal
hoche: #ochi
hojalatero: quinquilleru
Ha: a
Hola: Yeu
holganza: #olgancia
Holgazán: Aragan / Haron
Holgazán: Candalla , perritraco
holgazanear: #olgacianeal
holgón: #orgón (holgón, dícese del ganado que sólo se dedica a comer y a criar)
"hollín (del lat.vulg. FULLIGO, -INIS): en#ollinal (llenar de hollín); #ollín"
hombre (del lat. HOMO, -INIS): hombri
Hombre: Ombri
"homicidio: homicidiu, omicidiu; matación (Hurdes: homicidio)"
Homogénea: Omohénia
hondonada: cañahón (hondonada entre dos cerros)
Hora: Ora
Horas: Orah
Horca: Liendru / Horca
hormiguero: #ormigueru
hormiguillo: #ormiguillu
hornero: #orneru/a (hornero, persona que atiende un horno)
hornilla: be#orril (hornilla improvisada para guisar en el campo)
hornillo: #ornillu
Horno: Fornu
Horno: Jornu
"horquilla: a#orquillal (dar forma de horquilla); #orquilla"
Hos: vos
Hoy: Oy
hoya (del lat. FOVEA): #oya (agujero en la tierra para plantar árboles)
Hoyo (pequeño): Bochi
Hoz (pequeña): Hocinu
Hubiera: Huera / Abiera
Hubiese: Huesi / Abiesi
"hueco (del lat. OCCARE): abangal (dejar o estar en hueco algo); foscu; uecu."
Huecos: Güecuh
Huele: Güeli
Huelva: Güelba
Huella: Fuélliga
Huella: Güella / Huelliga
Huérfano: Güelfanu
huero: güeru
"huerta: garbín (cantero o parte de un sembrado de huerta que se riega de una vez);güerta, uerta"
"huerto (del lat. HORTUS): cortinal (Hurdes: junto a la casa); tináu (Acehuche);rescaminal (Ba: dar un escarbeo superficial a las plantas en el huerto)"
Huerto: Güertu
Huesca: Güehca
Hueso (fruta): Pipo
Hueso: Güesu
huésped (del lat. HOSPES, -ITIS): güespe, uespe
Huésped: Huehpih
Huevo: Güebuh
huida: #ugitiva (Mérida: huida, escapada), #uyía
Huida: Huitiva
"huir (del lat.vulg. FUGIRE, por FUGERE): a#uil (Merida, Trujillo); a#ullil (Hurdes)(no confundir con axuirse: marcharse, escaparse); de#uil; #uyil"
Huir: Ahuil.
Huir: Ahuir
Humanidad:Humaniá
Humanismo: Umanihmu
Humano: Umanu
humear: #umeal
húmeda: #ambría (de ¦AMBRE. Se dice de la tierra húmeda)
"humedad (del lat. HUMIDITAS, -ATIS): albayá (del rocío cuando no ha helado);"
"húmedo: boná (sitio húmedo); bonal (terreno fresco en un secano); úmidu/a"
húmero (del lat. HUMERUS): úmeru
humo (del lat. FUMUS): #umu
Humo: Humu
Hundido (en barro): Atollau
Hundido (pared, techo): Ehfarrungáu
hundido: somíu (adj. Mérida), #undíu
Hundir: Barrundir
huracán (voz taína): huracán
"hurgar (del lat.vulg. FURICARE): fural (huronear, hurgar); #urgal; #urguneal (Guareña, Miajón); #uricheal"
Hurgar: Huricheal
hurgonear: #urgoneal (hurgonear, remover una cosa)´
huron (del lat. FURO, -ONIS): #urón
"husmear: ausmal (husmear, olfatear, barruntar); #usmeal"
Husmear: Fihgal
"huso (del lat. FUSUS): gusanillu (huso de la prensa); #usu"
I
Iba1. Diba / Ia
ictericia: tericia, tiricia (tericia: dicc. salmantino, Béjar: tiricia)
Idea: Ideah
Identidad: Identiá
Identifica: Dentifica
idioma: f. idioma
Idiota: Qué pedrá tié
Ido: Íu
Iglesia: Elesia, iglexa
Ignorante: Cutaino
Ignorante: Inoranti
"igual: igual; purechu (Montehermoso: parecido, casi igual)"
Igualdad: Igualdá
Igualito: Ehpurechu
ilusionar: ilussional
Ilustrado: Eluhtráu
Imaginado: Magináu
Imagínalo: Imahínalu
impaciencia: intriquidencia
impaciente: #irviendu (Hurdes: impaciente, inquieto, nervioso)
Impedido: Empedíu / Tullió
Impedirlo: Impeílu
Imperativo: Emperatíu
Imperfecto: Emperfehtuh
Impertinente: Empertinenti
Impide: Empíi
Implican: Emplica
Implícito: Emplícitu
Imponer: Emponel
Importantes: Emportanti
imposible: impussibli, incapaz
Impreciso: Emprecisu
Imprescindible: Emprecendibli
Impresión (buena): Buen hoto
Impresora: Emprisorah
imprimir (del lat. IMPRIMERE): emprental (del fr. EMPREINTE, “impresión, huella”)
Imprimir: Imprental
Impropios: Empropiuh
Impuesta: Empuehta
Impuesto: Emponiu
"impuesto: maquilera (Arrss: impuesto pagado en harina por cocer el pan en el horno);maquilu (Tornavacas: bolsa pequeña, talega)"
Impuestos: Empuehtuh
Imputar: Achacal
Inciso: Encisu
Inclinado: Ladeáu
Inclinar: Canteal (torcer, inclinar)
Incluir: Encluíl
Incluso: Enclusu
Incluyen: Enclúin
incrustarse: encasassi (Hurdes: encajarse, incrustarse)
Inculto: Garrulo
inculto: garrulu (Plasencia: persona inculta, ruda), incultu
Indecente: Indecenti
Indeciso: Endecisu
Independiente: Endependienti
indeseable: çarriu
Indica Endica
Indicadores Endicaorih
Indicar Endical
Indigestión Torzón / Torota
Indigestión: Bandarrio
"indigestión: bandarriu (fuerte dolor de tripas a consecuencia de una indigestión); torota(Zarza Montán); torçón (Tru)(Zarza Montán); torçón (Tru)" Jigurrio
"indigesto: (personas)enteosu; intriquidenti, interquidenti"
Indigestos Endihehtuh
indignación: arregañu (tb rabia)
Indirectas Endirehtah
Indirecto Endirehtu
indisposición: tartagu (sofocón producido por cansancio o disgusto. Indisposición)
Individual Endibidual
Individuo Endibíu
inepto: calab•azu/a (bruto, persona terca e inepta)
Inestable Inehtabli
inestable: tenguerengui (Ba: cosa poco estable, que se cae a la menor sacudida)
Infarto Infaltu, ACINDOQUE.
infectarse: inconassi (Ma: irritarse una herida. DRAE: enconar. Viudas: ver inflamarse)
Infeliz Enfelíci
Inferior Enferiol
Inferioridad Enferioriá
Ínfimo Énfimu
Infinitivo Enfinitibu
Infinito Enfenitu
Inflamación Tarambullu
"inflamación: fogariña (sensación de calor en la boca que producen las llagas: de fogaxey fogagem, gallego y port. resp., “inflamación en la piel”); tarambullu (Hurdes)"
inflamarse: abafal (la carne, pescado, jamón u otra cosa por efecto de corrupción)
Influir Enfluil
informal: changüín (hablador, informal)
Infringir Enflinhil
infusión: aguatén (casera, con te silvestre)
Ingle Beriha
"ingle: beriha; bincis; ingre, ingue"
Ingle: Berinha
inicio: aniciu, iniciu
"injerir (del lat. INSERERE): en#eril ; [in#eril = unir dos trozos de cuerda]"
injertado: reboldanu/a (Sierra de Gata: silvestre, no injertado)
"injertador: puhaol; en#eraol"
"injerto: bruya (Olivenza: injerto, yema); en#ertu"
Injusto Enhuhtuh
inmaduro: reciu (ácido: ista naranja sta mu recia, tiei que madural)
Inmediato Enmeyatu
inmersión: çambuyía, çambuyón (violenta)
Inmoral Enmoral
Inmortal Enmortal
"inmóvil: enguayá (Hurdes: cansada, desmayada); enguayáu (Hurdes: inmóvil);"
Inmutable Enmutabli
Inocente Inocenti
inquietud: #elera (Hurdes: inquietud, nerviosismo)
Inscripciones Ehcricionih
insecticida: ensehticía
insecto (del b.lat. INSECTUS): ensehtu
Inseguro Enseguru
Insertar Ensertal
"inservible: changarriu, eschangarriu (objeto malo e inservible); inservibli; çarrandrahu"
Insignificante Cucufati
insípido: dessab•oríu
insistir: apetallal (insistir en una cosa)
insomnio: trasvelación (desvelo, insomnio)
Instante Inti
"instante: inti (Alburquerque: instante. Ma: en el inte: al instante, en el acto); istanti"
Instruirse Ehtruilsi
Instrumento Ehtrumentu
Instrumentos Ehtrumentuh
insultante: salpicáu/a (desvergonzado, insultante)
Insultar: Cunquear
Integrados Entegráuh
Integrantes Entigrantih
"inteligencia: cencia (Ciencia: sabiduría, cultura, inteligencia); lacha (nu tiei nin pizcalacha); sessu"
Intención Entencion
"intención: entinción (intención, idea. tb murciano);"
Intencionalidad Entencionaliá
"intenso: pinu (lo más intenso de algo);interesar: interessal"
Intercalar Entrecalal
Intercambiarse Entrichambalsi
Interés Entereh
Interesado Enteresáu
Interior Enteriol
Interlocutores Entrelocutorih
Intermitente Entremitenti
Internet Enterneh
Interno Enternu
Interpreta Entrepeta
Interpretable Entrepetabli
Interpretado Entrepetáu
Interpretar Entrepetal
Interrogación Enterrogación
Interruptor Enteruhtol
Intervalo Entirbalu
Intervenido Entrebeníu
Intervenir Entrebíinil
intestino: entestinu
"intestinos: bandú (Intestinos; bandujo); boquisolu (intestino grueso); cab•u (intestino"
intimidar: barbeal (beber de bruces en un arroyo, fuente o regato. Dominar física omoralmente)
intoxicación: entossicación
"intransitable: andurrial (camino difícil e intransitable);"
Introducidas Entrouciáh
Introducidos Entrouciúh
introducir: escolihal (introducir algo mañosa y rápidamente. Escapar entre la gente)
Inútil Enútil
Inútil, que no sabe hacer nada: ENGARRIO
Inutilizar: Ehchambar
"inutilizar: enchambal (inutilizar una cosa); enchangal (estropear una cosa); enchanqui"
Invadir Embail
"invadir: infehtal (invadir algo, por ejemplo mediante una moda);"
Invariable Embariabli
Invención Embención
Inventar Embental
Inventario Embentariu
inventario: imentariu
Invento Embentu
Inverso Embersu
Invertir Embertil
invertir: [invertíu (adj. ocupado, que tiene un oficio)] invertil
investigar: pesquiçal (averiguar, investigar)
invitar: envital
inyección: endición, indición (bable: indición)
Ir (allá): Dilburallá
Ir a un sitio: Amur´alla
Ir: Dil
IR: dil
Ir: Dir
Ir: Il
iracundo: sófricu/a (Val. Alcántara)
Iría: Idría
Iros: Dirbuh / Beruh
Iros: Ilbuh
Irreal: Inreal
irrigación: biznaga (pera de goma para irrigaciones y otros usos)
"irritación: descalientu; enritación"
"irritar: enrital; hucheal (abuchear, iritar a alguno); sulfatal (Torrej. sulfurar, irritar);"
Irse: Abentarse, Ventear.
Irte: Dilti

J
Jabalí Habalín
Jabalí pequeño: Arrayán
jabardillo: habardillu (Ma: jabardillo, enjambre de abejas)
jabón: çugu (primer jabón que se le da a la colada), habón
jaca: haca (caballo castrado), hacu (caballo malo, poco andador)
Jactarse Hahtalsi
Jadeando: Jalbando
Jadear Hazezal
jadear: hasqueal
"jaleo: arfolín (barullo, jaleo); fusquía (Aldeanueva: jaleo, jarana; mal tiempo)"
Jamás Enhamáh
jamas: enhamás
Jamón Hamón
Jarro Harru
Jaula Haula
Jazmines Benhaminih
Jazmines: Benhamineh
jazmines: benhaminis
Jeringa Cheringa
jersey: hersel (DRAE: jersey)
jesuita: hesuita
jeta: heta
Jilguero Coloritó
Joder Hoel, joé.
jofaina: cofaina
"jolgorio: cambotaes; carabeu (juerga, jolgorio); caraberu/a (contertulio, hablador)"
Jolín: Conchu
Joroba Horoba
joroba: chiroba
"jorobado: horobu (Mérida); horobú; perdigón (Mé: se dice del que es cargado deespaldas, ligeramente jorobado);"
jorobar: horopeal
Jota Hota
Joven Nuevinu / Zagal / Dagal
joya: hoya
joyero: oribi
Jubiloso Hubilosu
Judía Afeisan
Judía: Afeisán
Judías con carilla: Muchachinos con chalequino
juego: huegu
Juerga Furriona / Farria
Juerga: Farria
Juerga: Furriona
Juez Hueci
juez: juez
jugar (del lat. IOCARI): juegal
Jugar Huegal
Jugaron Huegarun
jugoso: aguachinosu (Aldeanueva)
Juicios Huiciuh
julio (del lat. IULIUS): huliu
junio (del lat. IUNIUS): huniu
junta: ruleu (Alburq: bureo)
Juntar Arrehuntal / Apellal
Juntaron Huntarun
Juntarse(sin casar) Amontonalsi
juntarse: acontral (juntarse con otra persona)
"juntarse: ahuntalsi; açoteassi"
Junto Apelláu / Arrehuntau / Huntu
junto: apegostronáu (tb pegado)
Juramento Huramentu
Jurídico Huriícu
Justicia Huhticia
Justo Huhtu
Justo aquí: aquina
Juvenil Hobenil
Juventud Hubentú
juzgar: hulgal
K
Kilo: Kilu
Kilómetro: Kilomitru
Kimono: Kimonu
Kiosco: Kiohcu

L
"labio: baharera (sustancia amarilla que tienen los pájaros antes de poder volar. Se dicede los labios hinchados a consecuencia de haber comido higos); labiu"
labor (del lat. LABOR, -ORIS): labutu
labrador: cangueru (labrador que cultiva, con una yunta, tierras propias o arreendadas y
Ladear Daleal
ladear: debrocal (Hurdescambiar la posición de una vasija. Inclinar, ladear algo. DRAE:Salamanca y León)
"ladearse: canteal (torcer, inclinar); canteassi (ladearse para mirar u observar algunacosa)"
Ladera Laera
ladera: acilati (ladera pendiente de un cerro)
ladilla: elaílla
lado: soslai (Badajoz: soslayo, lado)
"ladrillo: rayola (Tru: rasilla); sabiu (Alburq, Salvatierra: tierra gredosa con arena que seutiliza para mezclarla con cal. Barro usado para hacer ladrillos); tochana (Tru)"
Ladrón Lairón
"ladrón: lairu (Campanario: ratero); lairón; manteru (Al)"
"lagar: pisaeru (arrss); çonchi (Aliseda)"
lago: lagu, làu
Lagrimas Lárimas
"laguna: pedrea; cienu (suciedad del fondo)"
Lamer Lambel
lametón: lambeúra
"lana: #usañus (m.pl., palos que se cruzan para hacer lana y cordones); moña(Montehermoso: tipo de lana para hacer el moño alto);"
"langosta: cañafota (langosta); cañafoti, cañafotu (saltamontes)"
lanza: lança
lanzadores: regaoris (de confites, caramelos, arroz, flores,...)
lapicero: lapiceru
"lapiz (del lat. LAPIS, “piedra”): cachiçu (pan áspero. Lápiz al que se le rompe la minafácilmente); lapiç"
lares: llaris
Larga Larga
largor: f. largol
"lata: calambú (cubo para agua. Lata para beber); tabarra"
"lateral: laera (Ma: parte lateral del carro); lateral"
"latigazo: çurriasgu (dado con una vara, de acebuche generalmente); zurriagazu; zurrial"
"látigo: estallaera (matraca, carraca. Tralla del látigo); estallíu (golpe fuerte y brusco);çurriu; látigu"
"laurel: auri (Talavera, Albuera), aurel(Acehuche), aureru(SVicente Alcántara); loirero"
Lavarse Labalsi
"lazo: biscal (cuerda, vencejo); laciu"
Le habían L' abian
Lección Leción
Lecciones Lecionih
Lector Lehtol
Lecturas Lehturah
Leche Galdru / Lechi
Leche: Galdro
Lechiga: Alfansa
lecho: galguera (Mérida, Badajoz, Garbayuela: lecho, cama)
lechón: lichón (Hurdes: lechón, cerdo)
Lechuga Alfasa / Lichuga
"lechuga: alfasa (Olivenza. tb en Olivenza: alfacema: espliego); lambaç"
Lechuza Coruha
"leer: leyel; lel"
Leerlo Leellu
Legaña Lagaña
Legumbre: Chichare
Leíais Leíaih
Lejos Desapartau / Largu /Lehuh
lejos: de fiáu (loc. adverbial)
Lengua: luenga
lengua de buey: algamula, argamula (Mérida)
Lenguaje Luengahi
"lenguaraz: lenguarón (Mérida, Acehuche: charlatán, bocazas); lengüereta"
lentisquera: alavernera
"leñador: cortaol; leñaol"
"leño: leñu; matochu"
Letrado Abogáu
Letras Letrah
Levantar la tierra (labor agrícola): Arical
Liado Arrebujau
Liado: Arrebuhao
"liado: empantañáu (Hurdes: liado, engarzado); enrevesináu (difícil, liado); reurdí"
liar: baruqueal
Libertad Libertá
Libre Libri
libre: dissantu
Libros Libruh
Ligada Ligá
Ligeros Lihéruh
"lima: limarón (Hurdes: limo); limatón (lima de gran tamaño)"
Limitada Enlimitá / Delimitá
Limitado Enlimitáu / Delimitáu
Limitar Lindal
limitar: atestal (lindar)
Limite Acaberu / Arrayu / Lindi
limite: parceres (Mé: señales indicadoras del límite de una propiedad)
"limo: limarón (Hurdes: limo); limatón (lima de gran tamaño)"
Limpar (habitación): Golfifar
limpiador: a#echaol (de a#echal, ahechador, el que limpia y criba el trigo...),
Limpiar el perol: Ondear
Limpiar Limpial
Limpiar: Ehcachimondar
Limpieza (general) Fleti
Lindan Alindan
lindar: atestal
Línea Dehtracih / Carrefila
Lió Rebujiña
Liquido Liquiu
"lisiarse: entecassi (baldarse (lisiarse));"
"liso: lisu; refalal (Hurdes: resbalar); refalatera"
Listo Lihtu
Litro Litru / Zumbré
lo (del lat. ILLUM, acus. de ILLE): lu
lobo (del lat. LUPUS): arandel
Loco: Atacao, arrepiao
"loco: pelurdiu/a (Torrejoncillo: loco, demente); pelurdu/a"
lograr: achegu
logro: achegu
loncha: lonha
longitud: f. largol (DRAE: largor), longitú
los (del lat. ILLOS, acus.pl.masc. de ILLE): los
"loza: barcu (cuadrada de cualquier tipo de loza); enfagal (enjuagar); enfalagal"
"lucero del alba: luzeru matagañanis (Acehuche); luzeru matagañis"
lucero: luzeru
"luciérnaga: arancu; bichitu de luzi; cocu de luzi, coquitu de la luzi (Salvaleón); lusencú"
lucir (del lat. LUCERE): luzil
lucir: frataseal
Lucha (a brazo partido): Bruche
lucha: bruchi (a brazo partido)
luchar: baqueal, brucheal (luchar a brazo partido)
luego: aluegu, luegu, endispués, dispués, alugu
lúgano: silguerinu de los feus (Zaínos: lúgano)
Lumbre: Candela
Lumbre de las cocinas: Lumbretá (Jerte)
luna: noviciones (m.Pl. Hurdes: luna nueva)
"lunático: lunariu (versátil; lunático. El Rebollar: luneru: versátil)"
luz: luz

LL
Llaga: alburri (llagas blancas que les salen a los niños en la boca)
Llagas en la boca: Alburre
"llama (del lat. FLAMMA): flama; chamá (lumbre pequeña de una hoguera); chamain"
Llama Flama
Llamado Hucheáu
Llamar Hucheal
Llamarada Llamaretá
llamarada: fachón (gran llamarada y resplandor)
"llano (del lat. PLANUS): achanáu/a (aplanado, por enfermedad o cansancio); chanu"
Llano Chanu
Llanto (fuerte): Berre
Llave Llabi
llave: grifa (llave que sirve para sujetar hierros o tubos redondos), llavi
Llegado Llegáu
Llegar Arribal
Llenas Enllenah
lleno (mucho): Comuelgu
Lleno Llenu
Llenos Llenuh
Lleva Fruí
Llevan Fhúhin
Llevar (al cuello a alguien): Atronchinas
llevar: truhil (Ahigal: traer, llevar)
Llevarlos Lleballus
"llevarse: aconllegassi (llevarse bien);"
Llevárselo todo: Arrmplá
lloradera: lloraeru
Llorar Himplal
Llorar: Berraquera
Lloriquear: Garreal
"lloriquear: garreal; llorisqueal (llorar con frecuencia sin motivo justificado); rehim"
Lloro (fuerte) Berri
Llover: Carrear
Llovizna: Jimenea
"llovizna: nevarruscu (Hurdes: aguanieve); nevazu (Hurdes: nevada grande); nebleal"
Lloviznar Chiringá
Lluvia (poca): Jilin jilin
Lluvia que produce la niebla baja: Baharina

M
maceta (de MAZA): mazeta
machacar: retoval (Hurdes) MACHAR (Ma. acción)
machaeru (Ma: efecto de machar)
macho: burreru.- Machacar.
machotazo: machaúra
madeja: cuenda
madella: santina (Hurdes)
"madrastra: mairasta; tía"
madre (del lat. MATER, -TRIS): mai
Madre Mairi
Madre mía: Madrita mia
"madreselva: mariselva (Hurdes); marisilva (Acehuche)"
Madrid: Madrí
madriguera: bibalera
Madrugar: Acordal
madrugar: acordal
Maestro Maehtru
magulladura: botana (magulladura de color oscuro en la fruta)
Maíz Millu
majadero: arbulariu (majadero, veleidoso)
Mal vestido (roto) Ehgalichau
mal: acochambráu/acochambrá (algo mal hecho), apatuscáu
mala: míseri
"malgastar: desperruchal (malgastar el dinero); esparramal"
Malherir a una persona: Acachinar
"malherir: acachinal; mal#eril"
malicioso: soncu/a (ValVent, Gua: malicioso)
Malo (un poco) Malinu
Malo Malu
malograrse: aullassi (malograrse un brote por exceso de savia)
"maltratar: #udiqueal;"
maltrato: #udiqueu
maltrecho: re#olláu (Montehermoso: maltrecho, sucio)
Malvado Malbáu
malversar: malrotal (Hurdes: derrotar, malversar, dilapidar)
"mama: pendienti (Pesga: mama de la cabra);"
mamar: betihu
"manada: vacá (de vacas); maná"
mancha: pinta
manchado: borronosu
Manchar: Embarraganar
manchar: loal (
Manchas: Chocas
mandarina: taranhina (Zarza Mayor)
mandíbula: quehá (
Mando Mandu
manejar: manuheal (Hurdes: manejar)
Manera Maea
manera: #eitu
Manera peculiar de hacer las cosas: GEITO
manga: rangla
mango: esterquera
manía: alicantiñes
Manifiesto Manifiehtu
manijero (del fr.ant. MAISNAGIER): maneheru
manirroto: derrotaol
Mano izquierda Choba
manojo: mañiçu (Hurdes: haz de hierba, manojo de lino)
manosear: amamolal (ablandar con la mano la fruta)
manotazo: maguçá (manotazo con la mano vuelta)
manso: maniegu
Manta de lana de colores: Verrendo
Mantas de cama : Pabelloneh (Alía), cobertones (Campo Lugar)
manteca: chicharrón (lo que queda al derretirse)
mantel: ramá
mantener: tenel
mantequilla: chicharrón (lo que queda al derretirse)
Mantienen Mantíinin
Mantis Religiosa Santa Teresa (Teresita)
mantis: caballitu de Santiagu
mantón: torquiya
Mañana Mañaa
Mar Mal
Marcan Rayan
Marcar: enseñalal
Marcos: Marcuh
Marchado: Marcháu
Marchar Dir
Marchar: Dir
Marcharos Dirbuh
Marea Maeá
Marearse Embocel
Marearse: Embocer
mareo: vagíu (DRAE: vagido, usual en idioma escrito o literario según Corominas)
Margarita (flor) Magarza
Margen Marhin
Márgenes Márhinih
"marica: mariposa (Madroñera); repompoyú (Torrejoncillo: afeminado, marica)"
Marimacho: Macho violo
Martillazo Maltilladu
Martillo Maltillu
Mártir Mártil
martirizar: descalental
Marroquí: Marroquín
Mas: mah
Más acá: aculloti
masa (del lat. MASSA): massa
"masaje: massahi; soba (Ma ver abajo)"
"masajear: massaheal; sobal"
Mascar: Ehpurriar
Máscara (de carnaval): Caramandón
Masticar Ñahcal
"matarife: matanchín (Arrss, Zorita, MalpCac, Ace); matarí (Mé)"
Matices Maticih
Matiz Matici
"Matriz (del lat. MATRIX, -ICIS): madri (matriz, tb en DRAE); natura (de los animales)"
"maullar: mial (muy extendido); mahurral; maurral"
Máximo Máisimu
mayo (del lat. MAIUS): mayu
mayor (del lat. MAIOR, -ORIS): mayol
Mayor: Mayol, maior
"mayorazgo: mayoralgu; terrahu, mayorahu"
Mayúsculas Mayúhculah
maza (del lat.vulg. *MATTEA): maza
mazo: mac
me: me
mecha: torcía (Ma, Hurdes, Cuenca, Sociolingüística,...)
Mechero Yehqueru
mechón: remuñón (Hurdes: mechón de pelos)
media: linohil (
mediano: meyanu
"medicamento: curativa; papelis"
Medicina Meicina
Medida (grande): Cuartilla
Medida (pequeña de grano): Celemín
Medida Miía
Medida: midía
Medie Meyíi
Medieval Meyebal
"medio (del lat. MEDIUS, en gal-port. MEIO): meyu, mellu; metá"
Medio Meyu
Mediodía Meyodia
"mediodía: megodía, mellodía (Hurdes); meyodía; meyudía, mediudía"
medir (del lat. METIRI): midil
Medir Miíl
Mediterráneo Meiterráneo
medroso: mairosu
mejilla: carrilera (rostro, mejilla)
Mejor Mehol
"melancolía: estrañedá; murrina"
melena: melencheres (VillSerena: melenas sucias y revueltas)
melero: mieleru (melero, melcochero)
Melocotón Meracotón
melocotonar: m. melocotonal
melocotonero: f. melocotonal
"mendigo: panaeru (Hurdes: mendigo); pediganti, pediol"
"mendrugo: potrecu (Ace); recoju"
Menester Meehtel
menester: mestel
meningitis: miningiti
Menor Menol
Menos heladas: Engarriñás
Menos Menuh
Menoscabo Menuhcabu
Mensaje Mensahi
Mentado Almientau
Mentir Mentil
Mentira Caroca / Trola Embolau /
Mentira: Caroca
Mentira: Trola
mentiroso: maubla
"meñique: meñicli; zeñiqui; maniqui (Hurdes); moñicli (Mérida); moñiqui (arrss)"
merendar: merendiya
merengue: mimu (Cáceres), merengui
Merienda Mearceanndáil la
mes: mes-mesis
Mesa (de hacer queso): Esprimejon
mesa (del lat. MENSA): garuyu
Mesas Mesah
meta: champisca (Aceituna)
metal: puelmi
Meter Entral
Meterse (donde no te llaman): Baratera
Metiendo: entrando.
Métodos Métuuh
Metro Metru
Mezcla (de colores): Zarabateo
Mezclar Arrebuhal
Micro Micru
Miedo Cerullu / Mieu
Miedo: Cerote
Mientras Mentrih
Milagro Milagru
milano: bilanu
Miles Milih
Militar (alta graduación): Capigorrón
Militar Melital
mimado: apopáu/á
"mimar: apopal (tratar a una persona con mimo y regalo); apopu "
mimbre (del lat. VIMEN, -INIS): vimbri, vrimbi
mimo: caroña (carantoña, caricia, mimo), mimu
Mi Min
Mínimas Ménimah
Mínimo Ménimu
Ministro Menihtru
Minúsculas Menúculah
minúsculo: chichirimundi
Míos Míuh
Mirada Oheá
Mírale Míali
Mirar Guipal
mirar: miralla
mirón: ahicucu (molesto)
misántropo: amisentráu (Hurdes: tb solitario)
mísera: míseri
miserable: marruñu/a (Mé, Montánchez, Gua: miserable, egoísta) OTUÑO
miseria: #olliça (Hurdes: piojos, miseria)
Miserias Miseríah
mismo (del lat.vulg. METIPSIMUS): mesmu
Mismos Mehmoh
Mitad Metá
Mitad Metá
mitigar: abadal
Mixtos Mihtuh
mocear: mocedá
Moco (seco): Moquera
moco: caquera (sólido)
Mochila (de pastores): Bandolera
Mochila Cabal
Mochila: Cabal
moda: estilassi (prnl. Ma: acostumbrar a, llevarse (una moda). DRAE: estilar)
Modales Moalih
modales: modosu/a
Modalidad Moaliá
Modelo Moelu
Modem Moin
Moderno Moelnu
Modificador Moificaol
Modo Mou
Modorra Moorra
"modorra: morra (Ba); morrera (Hurdes)"
Modulado Mouláu
Mojar Pingal /Mohal
Mojarse Mohalsi
Mojé Mohi
Molde (para queso): Cinchu
Moler Molel
Molestar Molehtal
Molestia Molehtanza
"molestia: descalientu; molestancia"
Molesto (cosa): Tramallo
Momento Inti
Monasterio Monahteriu
Monitor Monitol
Monja Monha
monstruo: mostru
montado: deharrapacháu, montáu
montaña: montaña (pl. sierras
Montar Montal
monte: breñil (monte bajo)
montículo: piringutu
Montón (de piedras): malcuero
Montón Ehtaribel / Riolá
"montura: en#ormu (almohadilla que se coloca debajo de la montura);"
moño: corrucu (moño hecho con las trenzas)
Moradas Moráh
Morado (de frió) Ehmoreciu
moradura: negral
moratón: negral
morboso: mormosu
mordedura: picaúra (Arrss)
"morder: canchal (Zarza Granadilla: coger, morder); egalaçal (morder el perro rabioso)"
mordido: meçuqueáu
"mordisco: bocáu; muerdiscu; muerdu"
mordisquear: meçuqueal
mordisqueo: meçuqueáu
moreno: #erruchu (morenucho, casi negro o mulato de puro moreno o tostado)
moreno: pretu (apretado, prieto. De color oscuro o moreno. bable y castellano)
moribundo: morimundu/a (Ma: moribundo.variante popular: morimundo )
Morir Cahcal / Diñal / Ehpichal
"Morir: Ehpechar; Ehpelar"
Morirse: Arrugal el jocicu, machacal jormigah con el caletri, estiral la pata, mual la colol de lah uñah, empalmal, cahcal, quealsi laciu el rabu, ilsi pal enjalbelgau,jacel lo que Desideriu, jacel lo que jizu el otru, ilsi pal güertu de lah patatah, doblal la sirbilleta, crial jortiguillah, jacel un calboteru con la cabeza, palmala, ehpichal, endiñal, cerral el oju, ponelsi el abriguh de tablah, dicil adioh, entonal el gori gori, comel tierra, crial malbah
Morro: Josicu
"morro: morru; morrú (que tiene morro, testarudo)"
Mosca Mohca
moscón: avisperu terrissu (tabarrera)
"mosquearse: enmoscassi (Ma: mosquearse, enfadarse. De mosca);"
Mosquito Finfanu
Mosquito: Birolero
Mosquitos: Finfano
Mosquitos: Violeros
"mosto: gloria (Alía: mosto de vino sin fermentar con un poco de aguardiente); mostu"
Mostrar Mohtral
Motivada Motibá
Motivados Motibáuh
Moto Amotu
Moto: Amoto
Mover Mual / Mudal / Meneal
"mover: muvel; rebullil"
Movimiento breve e involuntario: Arrepio
Movimiento Mobimientu
"mozalbete: espigón (Mérida: mozalbete); moçalbeti"
mozo: moçu
Mozos Moduh
Muchacha Chacha
Muchacho Chachu
"muchacho: chachu; dagal (niño, muchacho), zagal"
Muchas Muchíah
Muchos: Albondan (abundan)
Muchísimos Muchísiuh
Muda: Remú
"muda: demuación (conjunto de la ropa interior masculina y femenina);"
Mudar: Mual
Mudo: Muú / Mú
Muela (de aceitunas): Molejón
Muele: Mueli
Muelle: Muelli
muerte: muerti
Muerto: Mueltu
Muestra: Mohtra
Mueve: Demuá
Muévete: Arrehácite
mugir: morucal (mugir las reses)
"mugre: hubri (Cáceres: mugre, suciedad);"
Mujer Muhel
mujer: muhel
mujer rápida y diligente: Gerinelda (Zorita)
Mujer estrafalaria: Charamanduhca
Mujer despierta: Chihpoleta
Mujer que sale mucho: perigalla
mujeriego: butañeru, muheriegu
mulo: caretu
Multitud: Murtitú
Mundo: Mundu, “mundinu”.
Murciélago: Calapachito
Murmuración: Cirgar
murmurador: copleru
murmurar: cirgal
muro: cibantu (muro de una charca)
musaraña: chu
Muscular Muhculal
Músculo Muhculu
Muslo Anca / Muhlu / Cacha
"muslo: cachas (muslos de la mujer); muslu"
Muslos (de mujer): Cachah
Mustio Chuchurriu
"mustio: languiñosu (Badajoz); #ornagueassi (Alcuéscar: ponerse mustias las plantas)"
Muy abajo: Abahonte
Muy abrigada: Enjalmá
Muy bajo Abajoti
Muy Mú
Muy poco: Añahco

N
Nacer Nacel
nacer: nacel
nacimiento (del lat. NASCENTIA): nacencia (nacimiento, origen)
Nada más Namáh
Nada Ná / Naina
nada: aperruchi
"nadar: cucal (nadar debajo del agua); cucaol (el que nada debajo del agua); nadal, nal"
Nadie Naidi
"nadie: naidi; nadi (Ma)"
"naranjo: celindu (flor del naranjo); narahu (Ma); naranhu"
natillas: papes
Naturaleza Naturaleda
naturaleza: naturaleza
"náuseas: angustia; fatiga (arroyosserván)"
Náuseas: Fatiga
Navaja Faca / Cheira
navaja: navaha, cacha
"navajazo: habetá (cortadura, navajazo); mohaína (Hurdes)"
"Navidad: Navidá; Navidaes"
neblina: nieblina, ñeblina (En Viudas: neblina, nieblina: llovizna)
nebuloso: azuñau (nebuloso, nublado)
"necedad: necedá; pachochá ("
Necesario Nesedariu
Necesidad Nesecidá
Necesita Nesecita
"necesitar: necessital; prezisal (también DRAE como 3ª acepción);"
"negarse: negassi; recacha"
Negatividad Negatibiá
Negativo Negatibu
Negro Negru
"negro: negru; prietu"
nervio: bença
Nervios (ataques) Ahparabanih
Nervios Nierboh
"nervios: #ormiguiyu; nervios; niervus"
nerviosismo: helera
Nervioso (persona): Alparabaneh
nevar (del lat.vulg. NIVARE): neval
Nevar Nebal
Ni: nin
ni aunque: ninque
Ni mucho menos: Quetón
ni: nin
nidal: ñial
nieblina: ñeblina (nieblina, niebla espesa y cerrada)
nieto: nietu, ñetu
Nieve Niebi
"nieve(ver nubarrón): copetón (Hurdes: copo de nieve); chuzu (Zorita: copo de nieve)"
Ninguna Nenguna / Denguna
Ninguno Dengunu / Nengunu
Ninguno: Denguno
"ninguno: dengunu; nengunu"

Niña: Denomínase así al niño o niña en la lactancia o primera infancia. CRÍO
niñera: chacha, mairi de lechi (nodriza); roya o ROLLA.
Niño (enfadado): Motolo
Niño: Denomínase así al niño o niña en la lactancia o primera infancia. CRÍO
Niño (pequeño) Chiriveji , Chilibindrín
Niño (pequeño): Cagachin
niño: cagachín
Niño: Dagal
níspero: niéspera, níspiru





No tengo tiempo: No me vaga
No tienes cojones: No ties redraños pa ná
"no: non; nu"
No aceptar: DESTINAR
Nocturno Nohtulnu
noche: nochi, nuechi
Nochebuena: nochibuena
No es verdad: Noverdá
nogal: f. ñogal, nogala
No labrado, dícese del terreno destinado sólo a pastos: PUSÍO
nombradía: sonadía (Quintana Serena: nombradía)
nombrar: nombral
Nombre: Nombri
nombre: nombri
No me digas: ¡A tu reina!
noria: alcobilis
Normativa: Nolmatiba
Norte Norti
Nos enseña: Muh aprendi
Nos: Muh
Nosotros Muhotruh, mosotruh
nosotros: nusotrus
nostalgia: querencia (Hurdes: cariño, atracción, nostalgia)
"noviazgo: novialgu; noviahu"
noviembre: noviembri
novillo: chotu
"novillos: abentassi (hacer novillos); bolichi"
Nuboso: Emborregao
Nuca Cogoti
Núcleos Nucliuh
Nudo Ñú
Nudo: Ñu
Nueces Nuecih
nuestro: nuestru
nuestra: nuehtra
Nuevo Nuebu
nuez: nuez
número (del lat. NUMERUS): númiru
Número Númiru
Ñ
Ñoñerias Ñoñeriah
Ñoño Ñoñu

O
Objetivo Ohetibu
Ombligo: "chochu (Hurdes: ombligo); lumbrigu (Mérida); umbrigu"
Obcecarse: Encebicar
Obeso: Fornúo
Objeto Ohetu
Obligada Obligá
Obligado Obligáu
Obra: Ehtaribel
"observar: guspetal (Hurdes);"
Obsesión Pensaeru
"obsesión: pensaeru (Mé: estallo); pensaeru (Hurdes: obsesión)"
Obstáculo Ehtáculu
Obstante Ehtanti
obstinado: calab•açón (terco, obstinado)
obstinarse: encebical
Obstruido Atorau
obstruir: emboçal (obturar, obstruir una máquina)
obstruirse: atoráu (atravesado, persona tosca. Harto de comer. Obstruido, atascado)
Obturar Embozal
obturar: emboçal (obturar, obstruir una máquina)
ocasión (del lat. OCASSIO, -ONIS): ocassión
octubre: ohtubri
Ocultar Ocurtal
ocupado: emberihassi
Ocupar Ocupal
Ocuparse Cudial
Ocuparse de muchas cosas: Emberiharse
Ocupas Ocupah
Ocurre Ocurri
Ocurrir Ocurril
Odio Tirria / Enterria / Odiu
Odio: Enterria
Odio: Enterriria
Oeste Oehti
Ofendido Ofendíu
oficina: ver bureo
Oficio Ofidiu
oficio: endilgu (Hurdes: preparativos de viaje.Gral: oficio u ocupación)
ofrenda (del lat. OFFERENDA): ofrencia, oferencia
Oído Oyíu
oido: oyíu
Oír Oíl
oir: sentil, barruntal.
"ojal: aguhal; aguhalis (ojales); botonera"
Ojala Ahola
"ojeador: rutaol (Portaje: ojeador); ruteal (Pescueza: levantar la caza)"
Ojo Ohu
ojos bien abiertos: Ehcarrapachauh
Ojos (pequeños): Ojos pitirris
Oler Golel
Oler: Atifar
"olfatear: ausmal (husmear, olfatear, barruntar); golel"
Olfato Golfatu
olfato: fatu
"olivar: canchú (olivar pequeño); la data (Santiago Alcántara);"
Olivos Golibuh
Olor (malo) Heó
Olor fuerte y desagradable: Fato
Olor: Geol
olvidar: queal
Olvido Olbíu
"ombligo (del lat. UMBILICUS): chinchi; chocha (Hurdes: hueso del melocotón);"
Ombligo Chochu
ondulación (del lat. UNDULA, “ola pequeña”): andulación, undulación
Opción Oción
operar (del lat. OPERARI): uperal
oponerse: recacha
oportunidad: resuelgu (Hudes: oportunidad, respiro)
oprimir: entriyal
Optimo Óhtimu
Oraciones Oracionih
Orden Ordin
Ordenador Oldenaol
Ordenes Ordinih
Ordeno Ordenu
orégano: oriéganu
Orinal: ehcupidera
oreja: remisacu (Ma: corte que se hace en las orejas de las ovejas)
Orejas Orehah
orfebre: oribi
Orgullo Ergullu
Orgulloso Ergullosu , Forfanfantón
orgulloso: foitu/a (orgulloso y presumido)
orientación: orentación (Ma. DRAE: orientación)
orientar: a#ilal
"origen: nacencia (nacimiento, origen); origen, origin"
Orígenes Oríhinih
Origina Orihina
"originario: rescreçel (proceder de); originariu"
"orina (del lat. URINA): urina; urinis (m.pl. orina. DRAE: orín)"
Orinal Bica / Ehcupiera
"orinal: bacineta; bica, bicu, biqui"
Orinal: Bica
Orinal: Ehcupidera
Orinar Meal
Orinar: Echar un jurcu en la regaera
oriundo: rescrecel (proceder de)
Ortografía Ortugrafía
osario: calavernu
Oscurecer Pardeal
oscurecer: escurecel, pardeal (GuijoGran: oscurecer, anochecer)
Oscuridad Ohcuriá
oscuridad: escuridá
oscuro (del lat. OBSCURUS): escuru, #oscu (del lat. FUSCUS, “oscuro”)
Oscuro Ehcuru
osear: huseal (La Pesga: osear: espantar las aves domésticas y la caza)
oso (del lat. URSUS): ossu
otoñada: toñaina
Otra vez Güelbi
Otras Algotrah
Otro Algotru
otro: sotru
Otros Otruh
Oveja Obeha
"ovillo: bolu; gabarruñu (Guijo Granadilla); pesina (Acehuche: ovillo pequeño de hilo)"
oxidación: ossidá (acción y efecto de oxidar y oxidarse. DRAE: oxidación)
Oxidado: Furrisi
oxidar: ossidal
oxidarse: enrobinassi
Oz (pequeña): Calaboza
Oz: Jocis

P
"pacer: pacel; restrohera"
"paciencia (del lat. PATIENTIA): enteosura; pacencia"
pacificar: pazifical
pacífico: pazíficu
pachochada: patochada. Reta: pachuchada: patochada, sandez)
pachorra: cachorreñes (pachorra, calma, tranquilidad)
pachucho: pachuchu/a (No confundir con pachochu: chocho)
padrastro: espolón
Padre Pairi
padrenuestro: pairinuessu, padrinuestru
Pagar Apoquinal
País Páih
Paja Paha
Pajar Pahal
Pájaros Paharuh
pajita: grancina
palabra (del lat. PARABOLA): palabra, parabra
Palabra Parabra
Palabras Parabrah
palabrería: leria
Palangana Hofaina
Paleta (de albañil): Baileho
paleta: badil
Palidecer Paliecel
Paliza Hulepi
"paliza: camá; macha"
Paliza: Jatu
Palmadas Palmáh
Palo (para ventar trigo): Jolca
palomina: palomina (Ma y DRAE: excremento de paloma)
palomino: palominu
palpar: atopal (Siberia: tocar, palpar. dicc. gral: encontrar)
pámpano: pémpanu, pímpanu (Ma: pámpano, zarcillo de la vid. Dicc bable y castellano)
"pamplina: hangá (tontería, pamplina); regahu (Hurdes);"
Panadería Tahona
"panal: buraca (agujero grande); buracu (agujero. Alvéolos o celdillas de los panales)"
pandorga: panduerga (mujer gorda y pesada. DRAE: pandorga)
panegírico: loa (a San Sebastián, en Acehuche), panegíricu
Pánico: Cagazo
panorámica: ohíu (vista o aspecto que ofrecen las encinas, la sementera, el campo)
Pantalón (corto de niños): Calzonah
Pantalón (corto) Calzona
Pantalón (corto): Calzas
pantorrilla: pantorría
panza (del lat. PANTEX): pança
pañal: faldón (pañal abierto por detrás)
paño: albitanes
Pañuelo Moqueru
pañuelo: picu (de lana, casero, para estar por casa las mujeres)
papel (del cat. PAPER, y éste del lat. PAPYRUS): papé, papel
Paquete: Paqueti
Para: Pa
Para aquí: P'aquí
Para atrás: P'atrás
Parada: Prada
Para dónde: Pandí
Para el: pal
Para nada: Paná
paralelo: cinchu
parar: tenel, paral
Parasol: Sombrajo
"parcela: hadera; hara (tierras en que se divide el término, se siembra cada cuatro años)"
"parche: cimbra (Hurdes:parche del tambor); cimbru (Hurdes: peñasco grande, canchal)"
pardillo: camachu
Parece buena y no lo es: Santa sumé
Parece Paici / Parecí
parecer (del lat.vulg. PARESCERE): parecel, paecel
Parecer: Ehperecer
parecerse: autaSsi
Parecía Paicia / Pareciá
Parecida: Ehpurecha
Parecido Apaiciu
"parecido: aparenti; autá; cOmparanti"
Pared Haztial / Parel
parihuela: espariuela
Parir Alumbral
parlamentario: palramentariu
parlamento: palramentu
Parlo Galro
párpado (del lat.vulg. PALPETRUM): párparu (ya Alea v. 1200)
"parra: parralera (Hurdes: emparrado); parrera (gral, parra); parríu (Hurdes: viña, parral)"
parrafada: palraítu, parrafá
"parrillera: esparrilles (parrillas, trébedes);"
parroquiano: vezederu
Parque: palqui
Partida (de risa): Escachá
Partida Paltiá
"partir: escalabral (la cabeza); rachal (Hurdes: rajar, partir un leño)"
Partir: palti (a partir)
"partirse: escachal (romper); escachassi (partirse de risa);"
"parva: palva; solera (Alía: barreduras de la parva después de aventada);"
pasa (del lat. PASSA, de PANDERE, “tender, extender): passa
pasacalle: alborá (tocado al amanecer)
Pasad Pasáh
Pasado mañana Trahpasáu
Pasado Pasáu
"pasado: atasaháu (pasado, acecinado(salado, no tiene por qué ser malo)); passáu"
Pasajero Pasaheru
"paseo: albarçón (barzón: RAE); carpíu (garbeo); látigu (Arrss: barçón); passeyu"
Paseo: Galneo
Pasta (de la aceituna): Carozo
Pastel Pahtel
Pasto (del cerdo): Montanera
Pasto Pahtu
Pastores Pahtorih
patiestirado: pati-retuertu (Mérida)
patio: portón (arrss: patio interior de la casa)
patizambo: patiçumbu
pato: gallareta (ave palmípeda, parecida a los patos pequeños, de color pardo oscuro)
patochada: pachochá (necedad, tontería. DRAE: chochez Ya en auto del siglo XVI:
"patrimonio: fincalidá (Hurdes: patrimonio rústico, propiedad, hacienda); patrimoniu"
Payasada: Coyay
payasada: coyayá (tonteria, payasada)
paz (del lat. PAX, PACIS): pazi
Paz Paci
peca: pinta (pecas de la cara)
Pecador Pecaol
pedal: cab•era (pedal exterior del telar de mano)
Pedante Peanti
Pedazo Pazu
"pedernal: pernala (Hurdes, Torrejoncillo, Coria);"
Pedía Píia
Pedir Piíl
Pedirán Peirán
Pedo: Bufo
"pedo: bufu (Badajoz); bufa/u de lob•u (seta); pompita (gral. pedo); pomporita (burbuja)"
pedorreta: peorrera
Pedrada Peñahcazu /Pedrá
"pedregal: peyera (Hurdes); rollal (Mérida); rolletal (pedregal, guijarral)"
Pedrera Canchal
"pedrera: pairi (padre); pairera (Acehuche, Serradilla: pedrera);"
pedrusco: cantaparru
pegado: apegostronáu (tb junto), CISTI.
Pegar (paliza) Cahtral
Pegar (pegamento) Enganchal
Pegar Pegal
"pegar: harreal; piegal; pegal"
Pegar: Jarrear
pegarse: çurrassi (Ace y grl: pegarse. Asustarse)
pegujal: pebuhal
peinar: atusal (peinar con la mano, especialmente cuando está el pelo mojado o
Peinarse Peinalsi
Péinate Péinati
peineta: peinera
pelagato: pelacañes (D.Benito)
pelambrera: peluquera (gral: pelambrera)
Peldaño: Agráh
"peldaño: agrás (de escalera); pendañu (Ma. Cuenca: pendamio)"
pelear: baqueal , brucheal
peletero: pieleru
"película: casquillu (película que envuelve el grano de trigo); macana (mala)"
Peligro Peligrú
"pelma: colma; tabarra"
Pelmazo Pehiguera
Pelo Pelu
pelo: abuelus
pelota: pelota, pilota
pelotazo: lambreazu
Pelotero Papelón
pelusa: pelussa
pelleja (del lat. PELLICULA): çalea
Pellejo Pellehu
pellizcar: peñiscal (Hurdes)
pellizco: peñicu (Aceituna)
penca: tenca (Viudas, Ma: tallo de la hoja de acelga. DRAE: penca)
pendiente: acilati
Pené Minga
Pensar Pensal
pensar: escalabrassi (pensar mucho)
Pensares Pensarih
Pensarlo Pensalu
pensión: posá (Ma: pensión, casa de huéspedes. DRAE: posada )
peña: arca (muchedumbre. Peña de amigos)
"peñasco: canchera (peñasco grande); cimbra (Hurdes:parche del tambor"
Peonza Trombu / Peona
Peor Peol
peor: piol
"pepita: baguhus (desperdicios de la uva, cáscara y pepitas);"
Pequeña (cosa): Ehquiriño
Pequeño (persona): Eris un mediu celedin
Pequeño: Gurrumino, chiquininu.
Perder (el tiempo): Engorrar
Perder (el tino): DESTINAR
perderse: asomatraspón(a) (adv. Verse y perderse de vista en un camino)
"pérdida (del lat.tard. PERDITA): perca; perda; perdia"
Perdida Perda
perdigón: bagu (tb grano de uva, cereal, ...)
"perdigonazo: bagasera (lugar donde se echa el orijo prensado); bagazu"
Perdiz Perdih
Perdurable Predurabli
perecer: esperecel
peregrino: pelegrinu
perejil: salsa (Olivenza)
"pereza: haragana (persona vaga); haragandina (pereza); horugu"
Perfecto Perfehtuh
perfumar: per#umal
Periódico Perioicu
periódico: hornalariu
perjudicar: perhudicial [perjudicial = perjudical]
perjudicial: perhudical [perjudicar = perjudicial]
Perjuicio Prehuiciu
perjuicio: prehuiciu
perla: pelra
perlesía: pelresía
Permanente Premanenti
Permanezca Remaneza
Permiso Premisu
Pero: peru
Perplejo Pelplehu
perroniyas: perruniyes
perseguir: entallal
Persona: Presona

Persona (cerrada): Calamandruñu
Persona (cerrada): Calamandruño
Persona (encojida): Mancornau
Persona (torpe) Ceporru
Persona (pesada): Cansino, pessau.
Personas poco urbanas: REBOLDANO, A
Personal: Presonal
Pertenece: Pelteneci
Perverso: Prebelsu
Pesado (persona): Molejón
Pesado (persona): Tartago
Pesado Pesáu
Pesado: Cansino
Pesados Pesáuh
Pesadumbre Aginaeru
Pescador Pehcaol
pesebre (del lat. PRAESEPE): peseb•ri
Pésimo Pésimu
pesquisa: cata (busca, pesquisa)
Peste: Fato
petirrojo: pimienteru
Petróleo Pitroliu
picamaderos: carpinteru
picarse: rescocessi (Guijo Gran: picarse, dolerse)
"picazón: rasquina (Hurdes: picazón, comezón); piquiña (Ma)"
"pico: cotorina (cabeza, cima, lo más alto. Coronilla de la cabeza); cot"
Picor Usura
"picor: asura (picor, comezón); usura (picor)"
picota: pica (picota. Vara larga para arrear bueyes)
Picotear: Comihclear
pichón: palominu (Ma: pichón. DRAE: palomino: pollo de la paloma brava)
Pidele Píili
pie: burrilla (pie de madera para sostener tinajas de barro
Piedra (par hacer de tobogán): Ronchaera
Piedra (pequeñita) China
Piedra (redonda) Rollu
Piedra Peñahcu /Piedra
Piedras (del río o vías): Rollo
Piel (culebra) Camisa
Piel Pelleju
Piel: Pellica
piélago: refaliçu
Piénsalo Pensalú
piercing: esmochal (ponerse un pendiente)
Pierna (post. rodilla) Corba
"pierna: canilla (espinilla, pierna. Grifo para las tinajas de vino); can"
Pierna: Corba
Piernas (cansadas): Qué serración de pielnas tengu
Pies Pieh
pieza (del celta PETTIA, “pedazo”): pieça
Piezas Piezah
piezgo (del lat. PEDICUS): pielgu, pielga
pifia: picia
pila: bancu
Pilón (para pisar la uva): Lagareta
pimiento verde: guinda
pinar: pinal (Ma. Tb en tenerife)
pinchar: hinchoneal (pinchar, hurgar)
pinchazo: hinchonazu (pinchazo)
pincho: pinchi
pingajo: pelindangu (Hurdes: pingajos de la manta de hierro o de trapo)
Pintados Pintaúh
pintura: almaçarrón (usada para señalar las ovejas)
Piojo Abicáncanu
Piojo: Abicáncano
"piojo: abicáncanu; cáncamu"
pirrarse: pilrassi (Arrss: sentirse sumamente atraido por algo)
pirueta: piruleta (Mé: pirueta, cabriola. Grl: corcova de los animales)
piscina: picina
Piso Pisu
pitorro: picu (del botijo)
pizca: froncia (Badajoz: brizna, pizca)
pizpireta: soleta (Ba)
placebo: placebu, placèu
"placenta: paré (placenta. Aleanr, IX, 1195); las parís (Coria)"
"planta: bruya (Olivenza: injerto, yema); mata"
plantación: postura (de vides)
Plantadas Plantáh
plantilla: cantillón (calibrador o plantilla rústica para hacer vasijas)
plantío: plantanal (Albalá: plantío de árboles. Plantanal de encinas, de higueras,...)
plata: prata
Plato Pratu
"plato: açafati (bandeja, fuente, plato); ensarta"
Plató: Platon
Plaza Praza
pliego: priegu
"pluma: chupón (pluma del rabo y de las alas de las aves);"
Pluralidad Prulariá
"pobre (del lat. PAUPER, -ERIS): cutáu/cutainu(ignorante, pueril.Pobre hombre); cutaitu"
Pobrecito: Cutaitu
Pobres Probih
Pocilga (casa): Sajurda
Pócima: Bilistrajo
Poco menos: naina
Poco Mijina / Pocu
Poco: Pinga
Podar Poal
Pode Poé
Podemos Poemuh
poder (del lat. POTERE): puel
Poder Poel
Poderlas Poelah
Podía Puía
Podían Poian
Podrido Pochu
Podrido: Endiocao
Poesía Puesía
Poetas Puetah
Polea Carrucha
Polea: Carrucha
"polilla: gusanu (Mérida: polilla de la ropa); triça (mé: polilla)"
"polvareda: polvahera (gral); polvarera; polvorera"
"polverío: polveríu; [polviseriu = polvo . Sin embargo, en DRAE: polverío y polvareda]"
polvo: morenu
"pollo (del lat. POLLUS): amielarráu (pollo seco); pollu"
pompa (con mucha pompa): repompoyú (Torrejoncillo: afeminado, marica)
Poner: Ponel
Poner a secar: ensecal
Poner de lado: endaleal
Poner en cueros: enpelotal (desnudar)
Poner en el suelo lo que se lleva encima: ENCAMPAR
Poner liado: enrelial, enrevesal, enrevesinal.
Ponerse: Ponelsi
Poner taramas: entarmal.
Poner tonto: entontal
Poner torcido: Entortal.
Poner una señal: enseñalal (marcar).
Poner un tapón: entaponal
Ponerse a predecir: enbarruntal
Poquito: Miajirrinina, poquinu.
Por ahí: Pai
Por allá: P'alla
Por allí: P'alli
Por debajo: Pombahu
Por dónde: Pondí
Por encima: Polcima
Por hay: Paí
Por la: Po’ la
Por las: Po’ lah
Por lo: Po’ lo
Por medio de: Pol mé de
Por medio: Po’ me
Por poco: Abati
Por poco: Abate, abaté “abate me caigo”.
Por: Pol
por: por
Porción (chocolate): Jicara
"porción: cachu; raha"
Porrazo: porraciu
"porrazo: calamochazu (caida grande con golpe en la cabeza. Porrazo); cipotazu;"
Portadas Portáh
Portador Portaol
portal: portáu
portalón: portal
Portarse Portalsi
"portazgo: portalgu; portahu"
portilla: portillu (portilla, puerta pequeña para pasar de un lado a otro de las fincas)
Posarse Aposalsi
Poseen Poséin
Poseer Puseel
Posibilidad Posibiliá
posibilidad: pussibilidá
posible (del lat. POSSIBILIS): pussibli
Posible Capáh
Posición Asiaha
posición: debrocal
Positivo Positibu
poso: carueçu (posos de cal sin disolver que quedan al cocerse aquélla)
Posponerlo Pohponelu
Posponiendo Pohpusiendu
Posterioridad Pohterioriá
postilla: pústula
Postrero Pohtreru
Postura Poniura
Potencialidad Potencialiá
potro: pollanca (GuijoGran: potra joven)
Pozo Pozu
precario: pritiquíu/a (antiguo, precario. DRAE: prístino/a)
precavido: percavíu
Precedente Preceenti
Precedido Preceíu
Precedidos Precedíuh
Precipicio Pohal
precipicio: pohal (Hurdes: precipicio)
precisión: prezisión
Preciso Prehisu
preciso: prezisu
Predecible Preidibli
Predecir: barruntar
Predica Pedrica
Predicado Pedricáu
Predicador Pedricaol
Predicar Pedrical
Predominio Preominiu
Preguntar Preguntal
prejuicio: perhuiciu
Premiado Premiáu
prender: cingal (apresar, prender a alguno)
"preocupación: a#inación ; a#inaeru (precupación fuerte; congoja, tristeza)"
preocupado: a#ináu (molesto, angustiado)
"preparado: apatuscáu (mal preparado); neta"
Preparar Enharetal
Preparar: Enharet
"preparativo: endilgu (Hurdes: preparativos de viaje.Gral: oficio u ocupación); preparu"
"presa: pesquera (Mé, Hurdes, Ace: presa de un río); presa (presa, cosa apretada)"
Presente Presenti
Presentir: Barruntar
Prestar Emprehtal
prestar: emprestal
Presumido Gallareti / Foitu
Presumido: Foito
pretende: pretendi
prieto: pretu (apretado, prieto. De color oscuro o moreno. bable y castellano)
Primero Primel
Principal Prencipal
Principio Enceti /Emprencipiu
pringar (de or.inc.): pingal
"pringarse: emboçal; enratassi (hartarse de pringue)"
pringoso: remostosu, mostosu
Prisa Priesa
"prisa: agual (darse prisa), a#eitassi (darse maña); apencal (andar de prisa); dal cheira"
prístino: pritiquiu/a (antiguo, precario. DRAE: prístino/a)
privada: churretá
privar: redral (Aldeanueva)
probabilidad (del lat. PROBABILITAS, -ATIS): probal
probablemente: comoná (quizás, probablemente)
probado: meçuqueáu
Probar Catal
probar: mezuqueal
problema: canuhía
Procede Procey
proceder: rescrecel (proceder de)
Procesión Prucesión
"procesión: prusseción; pruci"
Proceso Procesu
Procura Precura
procurar: precural
Producidos Proucíuh
Producto Proúhtu
producto: produtu, prouhtu
Profesor: professol
prognatismo: befu (animal que no puede pastar porque tiene el labio inferior mayor que
Programas Plogramah
Prohibición Prohibición
Prohibido Proibíu
Prohibido: Atarugao
prohibido: atarugáu
prolijo (del lat. PROLIXUS): plorihu
Pronto Plontu
pronto: aína (temprano)
Pronunciación Prenunciación
Propiedad Propiedá
"propiedad: fincalidá (Hurdes: patrimonio rústico, propiedad, hacienda); mésticu"
propietario: amu, propietariu
propina: (de) batifora (adv. de regalo, de propina)
Propio Propiu
proporción: al respehtivi
Propuesto Pohpuehtu
Prostituta Furraca / Perigalla
Protesta Protehta
Provecho Probechu
Provee Probey
Provisiones: CONDÍO Se llama á las provisiones para hacer la comida o cocido.
Provocaba Prebocaba
Provocar Prebocal
próximo: a rapis (Hurdes: a raíz, al ras, próximo a)
Prudente Pruenti
prueba (del lat. PROBARE): preba
Público Públicu
público: públicu
Puchero: Larguero
Pude Puí
pudiente: pudienti
Pudiera Puyera
Pudo Puú
"pudrir (del lat. PUTRERE): puiril; putrifical"
pudrirse: acochambrassi
Pueblo Pueblu, puebru
Pueda Puea
Pueden Puein
Puente Puenti
puente: f. puenti
"pueril: cutáu/cutaínu(ignorante, pueril.Pobre hombre); cutaitu (tonto); cutáu (apocado,"
Puerta (de piedra): Sajurdon
Puerta (parte de arriba de dos puertas): Porterón
"puerta(ver gozne): batipuerta (parte inferior de la puerta); biquera"
Pues Póh
Puesto Poníu
Punta (muy alta) Piricuta
puntal: pon
Punto Puntu
Puñado Retola / puñáu
"puñado: pabea (puñado pequeño de pajas de juncia o de otro vegetal); puñáu (Ma)"
puñalada: hilbán
"pura: espurechal (gral. purificar); espurecha (Guijo Granadilla: f. y adj. parecida)"
purgante: pulganti
"purificar: espurechal (gral. purificar); espurecha (Guijo Granadilla: f. y adj. parecida)"
pus: f. pesti, m. pudri
Puse Pusi
Puta: Cachipando
Puta: Furrraca

Q
Que haber Qu' abel
Qué haces: Que jadis
Que han Qu' an
Que hay Qu' ay
Que he: qu´he
Que estamos: qu'estamus
Que te mato: Que te ahinco
quebrar: brital (quebrar, especialmente las maderas)
Quebradizo: FREXNOSO
Quedar Queal
quedar: queal
Quedarse Quealsi
"quedarse: arrepañal (coger con prisa; quedarse con algo. Robar); enrab•al"
Quedate quieto: estate quiitu.
Queden Quein
Quedó Queó
Queja Queha
Quejarse Quehalsi
Quemada por el sol: Negra pelcunía
quemado: chamusquina (olor)
"quemar: abural; aburassi"
"querer: querel, quieris (quié vulgar); reveyal"
Queridos Queriuh
Querrás Quedrah
Queso Quesu
"quicio: peana (Arrss: cabeza); peaña (Hurdes: quicio. Borrachera)"
Quienes Quienih
Quieres Quierih
Quieto: Qiitu
"quijada: quehá (Mé: quijada, mandíbula); quehu"
"quincallero: lañeru; quinquilleru"
Quisiera Quihiera
Quisquillosa: Felinguina
quisquilloso: feliguina (Hurdes: quisquillosa)
Quitar Quital
quitar: lleval a la rebatiña
Quitárselo Quitálsilu
quizás (del lat. QUI SAPIT, “quién sabe”): comoná
Quizás Quizíah
Quizás: Comon

R
"rabia (del lat. RABIES): arregañu (tb indignación); rabia; rabiña;"
"rabioso: rabiñosu; rabiosu"
rabo (del lat. RAPUM, “nabo”): #obu
ración: rerde (Montehermoso: ración o porción que corresponde a cada uno)
racional (de RAZÓN): razional
racha: rachera
Radio Rayu / Radiu
Radiofónico Rayufónicu
raiz: a rapis (Hurdes: a raíz, al ras, próximo a)
Raja Rajaura
"raja: rachaúra (en pared o recipiente de barro); rahaúra"
"rajar: rachal (cortar leña: en Asturias, León, Salamanca: hender, rajar); rechal"
rajarse: brabeassi (en especial las paredes y los árboles)
"rama: abanassi (caerse las ramas cargadas de fruto); abangáu"
ramo: ligamahus (Villanueva: vegetales arrancados que forman como madejas)
"rampa (del fr. RAMPE): rambla (gral y Ciudad Rodrigo); rampla"
Rancio Ranciu
rancio: ranciu (rancio. aburrido, soso. aplicado a personas)
rapar: motilal (Zarza Mayor: esquilar. Tornavacas: cortar el pelo al cero)
rápidamente: ringla (adv. rápidamente)
Rapidez Rapié
Rápido Rapiu
"rápido: respa#ilu (en verdad, respa#ilal: moverse rápidamente); çuta"
"raquítico: hañacu (Montehermoso); raquíticu"
"raro: parda (Guijo Gran: rara, difícil); raru"
ras: a rapis (Hurdes: a raíz, al ras, próximo a)
Rasado: Rasaro
"rasero: raeru (Albalá); raseru"
rasgado: brabeáu
Rasgo Rahu, rajju
Rasgos Rahguh
Rasguño Raspón
"rasguño: rescuñón (Hurdes: rasguño, arañazo); rehuñón (rasguño, arañazo)"
Raspadura: Farrondon
raspar: dolaera (utensilio usado para raspar el corcho)
rastrear: rastreal (en Coria: allanar la tierra arada)
rastrero: arteru
Rastrear: rustrihus (buscar)
"rastrillo: garfiu(Ace); rascu (Coria); rastru"
rastro (del lat. RASTRUM): restru
rastrojar: restroheal (rastrojar, arrancar el rastrojo), rastroheal
"rastrojo (del lat. RE-STIPULA): restrohu; rodanchu (Hurdes); rodea"
Rastros Rahtruh
rata: topinu
Ratero Lairón
"ratero: lairu (ratero); lairón (ladrón)"
Rato Ratu
Razón Radón
razón: razón
razonar: razonal
real: rial, ral
Realice Realidi
Realiza Realida
Realizan Realidan
Realizar Ralidal
"rebanada: pringues (Ace, Mé, Hurdes: de pan frito); rebaná (gral. torrija)"
Rebanada: Rebana
rebanar: rebanal
Rebaño: piara
"rebasar: remimba (Orellana: lo que excede o rebasa de la medida justa); rebimbar"
rebrote: respeliña, repatahiña
rebullir: reballal (rebullir, despertar)
rebusca: rebuscu (Ma: acción y efecto de rebuscal)
"rebuscar: chindal (rebuscar, curiosear); landeal (Del bajo latino lande, bellota) rebuscar, apoderarse de las cosas olvidada o abandonadas.
Rebuznar Rohnal
recadero: chinguichingueru (Mérida: recadero que lleva encargos al hato)
Recado Recáu
"recalzar: acolombral, acolumbral (una planta);"
Receptor Recehtol
Recibir (gratis): Gañotear
Recibir Recibil
recio: reziu
Reclinatorio: Roillero
Recoge Arrecohi
Recogedor Ricoheol
Recoger (aceitunas del suelo): Apañar
Recoger aceitunas (deverdeo): Ripiar
Recoger Ricogel
Recogida Ricohia
Recordar Recoldal
recorrer: acorrel
Recostado Recostaó
recrear: esparehil (desahogarse, recrear)
Rectitud Rehtitul
"recto: bira (clavos que sirven para unir la tapa de la colmena con los corchos); biru"
Recuerdo Recueldu
recular: tasal (Zarza Gran)
rechinar: chilrial
Rechoncho: Recanchú
rechoncho: rechonchú
reducir (del lat. REDUCERE): reduzil
Reducir Reucil
Redundante Reundanti
redundar: re#undil
Reestructura Ehtruhtura
referente: tocantimenti (loc. Hurdes: referente a)
Referida Referiá
Referido Refiriú
Referirse Refirilsi
Reflejado Refleháu
Reforzado Rehorzáu
Reforzar Rehorzal
refresco: çumaqui (Serradilla)
Refuerte Rehuerti
Refugiarse Refuhialsi
Refugio Refuhiu
refugio: #urranchera (cueva, refugi
Refunfuñar Funfuruñar
Regalado Daó
Regaliz Ahtratu
Regaliz: Ahtrato
"regaliz: astratu; palu estratu"
Regalo Regalu
"regalo: (de) batifora (adv. de regalo, de propina); botifora"
regañina: respinheti (Cañaveral: regañina)
regar: calapachu
regazo: #alda (falda. Regazo. Ya Nebrija lo recoge)
Régimen Réhimin
Régimen Réhimin
Regiones Rehionih
Regir Rehil
regir: regil (Hurdes: dar de comer al ganado)
Registrar: Galneo
registrar: rustril (Casas de Millán)
regla: mohón (en realidad: señal para hacer recta la arada)
Reglas Regrah
regodearse (de RE- y el lat. GAUDERE, “alegrarse, estar contento”): regodiegassi
regodeo: garnacha (buen acomodo en ocasión inmejorable. Diversión y regodeo)
regresar: acudil (regresar, volver a casa DRAE: acudir), regressal
Regruñir Rezongal
regruñir: recongal (Arrss), regruñil
rehervir: re#ilvil (rehogar, rehervir)
"rehogado: re#ilvíu (rehogado, rehervido); re#ogáu"
reir (del lat. RIDERE): ril , riyil
Reír Riíl
"reirse: escachassi, escachurral (reirse estrepitosamente; romperse de risa); riyissi"
"reja: binia (bina, segunda reja); reha"
"relacionarse: aquellassi; relacionassi"
Relajar Relahal
Relamerse Relambialsi
Relámpago Culebrilla
relámpago: culebrilla, relámpagu
Relatos Chahcuh
relente: relanciu (Garrovillas)
relente: RECENCIO (Aire fresco y húmedo; dícese del relente.)
Religioso Relihiosu
Relinchar Hiheal
"relinchar: ahiheal (gritar imitando el relincho de un caballo); rehinchal (Hurdes)"
Relojes Relohih
reluciente: reluzenti
remedar: arrendal (imitar, remedar voces, gestos o acciones: tb DRAE)
"remendar: pieceal (Arrss: remendar una prenda); pieceru"
"remiendo: lancháu (Portaje); salandrahu (Hurdes: remiendo, ropa sucia)"
Remite Remiti
Remiten Remitin
remo: calamón
Remojar: Amollecel
remojo: mohu
remolino: polvorinu (de aire y polvo, viento en espiral)
remolón: regachaeru
remordimiento: conquiyu, reconquiyu (Alburq)
Remover Tracamundeal
"remover: ariscal (la tierra con el arado de madera); ariqueal"
"remover: remullal (Aldeanueva: mover); remullaeru (Aldeanueva: columpio); remuvel"
Rencor; MALAENCONIA ( la usa en el mismo sentido A. de Palencia en
la Crónica de Enrique IV. )
rendido: cefráu/á (rendido, cansado)
rendija (de RE- y HENDIJA): #ienda
Rendija Hienda
Rendir Rehundil
Rengar Derringal
"renombre: nombraía (Ma: fama, renombre); nombrería (Hurdes: renombre, fama);"
reñir: atenoral
Reparado Aviau
reparar: achincal
reparto: partiha, partihu (de la herencia)
Repetir Ripitil
repisa: poyata (pequeña, en la pared)
Repitió Ripitíu
replegarse: engurrihissi
"repleto: achiporreteáu; hipau (Trujillo: repleto, lleno)"
replicar: retruqueal (Hurdes: discutir, replicar, contestar)
reposo: abáu
"repostero: mamposteru (gral: repostero); posta"
Representado Representáu
Reproduce Reproúci
Reproducir Riproduil
repugnancia: escorroçu
repugnante: repunnanti
repulsivo: carroñu (persona muy fea y repulsiva)
Resaltar Resaltal
resbaladizo: refaliçu/a (Viudas, Ma)
Resbalar Refalal
"resbalar: escorrucil (Aldeanueva :escurrir: deslizar, resbalar); licial (Azuaga); refalal"
resentir: retenteal (Alburq)
Reservado Acutau
Reservado: Acutao
reservar: reselval
resfriado: amormáu/á
resguardar: ahabardal (Aldeanueva: resguardar, estar como escondido)
resguardarse: acarbassi (Viudas)
Residir Resíil
"residuo: bagasera (lugar donde se echa el orijo prensado); bagazu"
Residuos Residuh
resistir: resestil
resolver: resolvel
respectivamente: al respehtivi
Respectivas Rehpehtibah
Respecto Rehpetu
respiración: respiratoria (Ma: respiración, aparato respiratorio)
Respirar Rehpiral
"respirar: re#ollal (Hurdes: resollar); re#ollón (Hurdes: señal en la pared); resorgae"
respiro: resuelgu (oportunidad, respiro)
resplandor: fachón (gran llamarada y resplandor)
Responder Rehpondel
responder: respuendel
respondón: chispoletu
Respuesta Rehpuehta
resquebrajarse: brabeassi
Resto Rehtu
Restos (de algo) Ehcurrajah
Restos: Ehcarpiciah
"restos: escarpicies (gral. de cualquier cosa); escurrahes"
Restrictiva Rehtrihtiba
Restringida Rehtrinhía
Restringido Rehtrinhíu
Restringir Rehtrinhil
Resultado Resurtáu
Resultar: Resurtal
resumen: resumen,resumin.
Resumidos Resumíuh
resumir (del lat. RESUMERE, “volver a tomar”): resumil
"retama: gollorita (retama; hierba de sembrado); haranciu"
Retardo Retardu
"retirarse: abalal (de un sitio); safal (Badajoz)"
retoño: bardasca (retoños que nacen del tronco del olivo)
retortijón: retorcihón
retrasado: reçaguera (Hurdes: retrasada)
Retrasarse: Enrabar
Retroceder Arreculal
retroceder: rebeyal (Alburq. encerrar. Serradilla: retroceder, no querer)
reuma: f. reuma
Reunión de gente: Barajunda
reunión: calbochá
Reventar Ehpiparral
revés: canteal (poner del revés)
Revisado: revissau
revoltijo: bandallu (tb confusión)
revoltoso: revesinu (endiablado, revoltoso, travieso)
"revolver: tracamundeal (Pesga: revolver); tracamundeal (Hurdes: confundir, equivocar)"
Revolvió Regolbió
Revuelta Regüelta
"revuelta: revirivuelta (Alburq);"
Revuelto Regüeltu
"revuelto: antrueháu (Hurdes: vuelto; en desorden)"
"rezagado: remaheru (Navalmoral: persona que se rezaga); remahie"
Rezar: Rezal
Rico: Ricu
Ridículo: Riículu
Rige: Rihi
Riña: Engazapina
Riña, destrozo grande: DERRIZA
Rió: Riu
"rio: larga (Mérida:larva); largu (Zorita: río); ríu;"
Risa Risión
riscar: risqueal (cortar el monte. DRAE: riscar: cortar, hender, agrietar)
ristra: ristri
risueño: riosu ( alegre, risueño)
rizo: carahillu (rizo del pelo)
Robar Hurtal
Robar Robal
robar: a#orral
Robar: Garular
Robustos Rebuhtuh
Roca Canchu
rocío: albayada (humedad del rocío cuando no ha helado)
Rodar (caer): Calambucu
Rodar Roal
rodar: roal, RUTAR.
Rodear Roeal
Rodeo: Ringurrango (Enrates, rodeos, no ir de frente. (Este siempre anda con "ringurrangos")
Rodilla Ruílla
rodilla: cotobillu (parte de las patas de los animales correspondiente a la rodilla)
Rodó Roó
Roer: Rañal
Roja Colorá
Rojo Coloráu
romería: hira (arrss: romería campestre)
"romero: alecri (especie); alicim (Olivenza)"
Romos Botoh
Romper (con fuerza) Ehcachurral
Romper Ehcachal / Eharrar
"romper: abanassi (caerse las ramas cargadas de frutos); ataraçal"
"Romper: Eharrar; Ehcachufl"
Romper: Ehcuadramillar

Romper: Entronchar
Romperse: ESPIPARRAR (se aplica a las cosas que al caer se deshacen echando fuera su contenido)
roncar: bufal
Roncha (en la piel): Beroncho
ronda: guripeu
rondar: rutal (Garrovillas)
roñica: rañosu/a (adj. tacaño, roñoso, roñica)
roñoso (del lat. AEROGINOSUS): rañosu/a (adj. tacaño, roñoso, roñica).
Ropa (de vestir): Jatu
Ropa (interior) Remú
Ropa (mal lavada): Sococha
"ropa: andacapairi (interior desarreglada); batieru"
ropa del bebé: enreínuh
Rostro Filosa / Jeta / Rohtro
Roto Rompíu
Roto: Ehpiparrao
Roto: Esgarrapau
Roto: Farrapá
Roto: Farrungado
Roto: Gualdramillao
Rozadas Rozáh
Rozados Rozáuh
"rozadura: espoliqui (rozadura del talón producida por el calzado); roçaúra"
Rozando Rahpahilón
"rozar (del lat.vulg. RUPTIARE): calahoçu (calabozo, instrumento para rozar); roçal"
rubio: canu
Ruborizado: Behino
"ruborizado: behinu (Badajoz: planta roja, en forma de bola, que se cría entre la jara;"
"rudo: campiçu (campesino, rudo); canipiru/a; garrulu (Plasencia: persona inculta, ruda)"
rueca: pendón (Albalá)
Rueda Rueá
"rueda: roalga (Malp.Cac: cualquier tipo de anillas); roanga"
Ruego Ruegu
rugido (del lat. RUGITUS): rugíu
rugir (del lat. RUGIRE): rugil
ruido (del lat. RUGITUS): bardeal
Ruido Ruíu
ruiseñor (del lat. LUSCINIOLA): ruinseñol, rinseñol (Co, Ma: dicc Bable y castellano
"rumiar (del lat. RUMIGARE): romeal, romeu (grl norte Cá, Ma: acción de rumiar);"
"rumorear: revullil; rumoreal"
S
"Sábado (del lat. bíblico SABBATUM): sábau; sábau"
sábanas: randiyes
Saben Sabin
Saber Sabel
Sabido Sabío
Sabio Beol
Sabiondo Zabihondu
"sabor (del lat. SAPOR, -ORIS): repunnança (Cáceres: mal sabor de boca); sab•ol"
Sabrás Sabráh
sacapuntas: afilalapiç, sacapuntes
sacar: #enchil
Saciado: Atorao
Sacudida: Barajuston
sacudida: socotreu
Sacudir Sacuil
sal: atasaháu (pasado, acecinado (salado, no tiene por qué ser malo))
salamandra: marrahu
Salida Salía
saliente: coguhá (porción saliente de una casa. Parte de una tierra que se mete dentro de
Salir Salil
"salir: salil; abocal (de la colmena las abejas); rebumbera"
saliva: gorgorutu (excesiva secreción de la saliva)
salpicadura: pinta (de cal)
"salpicar: chalpical; chapalal, chapiñal"
Salsa Mojó
Saltamontes Langostu / Cañafoti
Saltamontes: Cañafote
Saltamontes: Falfañote
Saltar (a caballo): Tirable
"salud (del lat. SALUS, -UTIS): salús; sanidá (grl. salud, sinceridad);"
Saludó Saluó
"salvado: salváu; royón (especie de salvado, pero más fino que éste); remoyuelu"
Salvaje Silbehtri / Salbahi
Salvar Salbal
sangrar: sarrinal (Hurdes: extraer la resina de los pinos, sangrarlos)
"sangre: #angri; sangrupu (Torrequemada: sangre de la hembra al parir); sangri"
"sanguijuela: #anguihuela (Acehuche); lameoris (m.pl. Torrejoncillo); sambihuel"
"sanguinario: sangrinaria (Torrequemada: nombre de una hierba);"
Sano Pirongu
"sano: desengueráu; pirongu (GuijoGran: bueno, sano); remondón/ona"
Sapo Ehcuerzu
sarampión: salampiqui (Alange: sarampión)
"sarmiento (del lat. SARMENTUM): #armientu (Hurdes); sermientu (Ma)"
"sarpullido (de or. gall.port.): sarpullu (Hurdes); çarpullíu (Mé)"
sartén: perol
Sastre Sahtri
sastre: sastri
Satisfacción Satihfación
"satisfacción: regaleza (Hurdes: satisfacción , entusiasmo, euforia); regoleza"
sauce (del lat. SALIX, -ICIS): çaus (m.pl. grl)
sauco (del lat. SABUCUS): çaúgu (Vill Fres)
Se ayudo S' ayuó
Se han S’ han
"secano: innováu (Aldeanueva); lastral (Torrequemada: secano alto y de poco suelo)"
"secar: aburril (quedarse un árbol seco); ensecal"
Secó Ensecó
Secreto Sicretu
"secreto: desbrunchal (decir lo que se tiene oculto y callado); secretu"
sed (del lat. SITIS): sedi
sedal: codal (sedal. Hilo de pescar)
Seducir: Engamonitar
"seducir: engamonitassi (Hurdes: enamoriscarse); engamonital"
Segadores Segaorih
Seguida Seguiá
"seguida: seguía; silguerilla (Garrovillas: diarrea seguida)"
Seguidos Seguíuh
seguirilla: silguerilla
según (del lat. SECUNDUM): sigún (Tb tenerife, murciano)
Según Sihún
Segundo Segunderu
seguridad: segurancia (seguridad, certeza)
"seguro: de quietu (de fijo); seguru"
seleccionar: escogollal (Hurdes: escoger, seleccionar)
semana: selmana (del lat. SEPTIMANA, cae la –I y el grupo –PT pasa a –l en leonés)
semblante: #eró (Alburq: semblante amenazador que infunde miedo)
"sembrado: calbiteru (parte del sembrado en donde no ha nacido la simiente); candilehu"
Semejante Semehanti
Sencillo Sencillu
Sendos Senduh
Seno (teta) Gusupetu
Seno Senu
Seno: Gasupeto
"seno: gasupetu (Malpartida Plasencia); gusupetu (Zarza Granadilla)"
Sentadero Asentaeru
Sentido Sentíu
sentimiento: cañama, sentimientu
Sentir, presentir: barruntar.
Sentir frío: Arrecío
Sentir Sintil
Sentirse Sentilsi
"señal: chitu (gralmte de piedra); llagueru"
Señala Aseñala
Señalado Señalaú
Señalar Aseñalal
señalar: miral, amelgal (en sembrado, etc)
señalizar: llagueru (arrss: hierro que sirve para señalizar)
Separada Separah
Separado Desafiáu
Separados Esaparaáuh
Separar Dehfial / Desapartal
separar: baleal
Separar: Desapartar
separarse: dessapartassi (Ma: separarse)
septiembre: sehtiembri
Sepulcro Sepurcru
Sepultura Hoyo
sepulturero: enterraol
Sequía Sequeá
sequía: sequéa (Hurdes: sequía)
Ser Sel
ser: abel, sel
Serán Serán
Seres Serih
Serie Seríi
"seriedad: fangal (poner en una cosa gran afán y seriedad. Estar enfadado); seriedá"
Series Seriih
serpiente: culebrón (del lat. COLUBRA)
"serrar: sahal (La Pesga: cortar en un fruto); sahal(cortar); saherral"
Servicios Selbiciuh
Servilleta Colaera
Servilleta: Colaera
seso: lacha (inteligencia), sessu
seta: sileruca (Olivenza, SBtoCtda: seta)
seto: bardu (seto o vallado de espinas. Última capa que recubre la paja del chozo)
Severo Seberu
"sexo: natura (de los animales); sexu"
"sí: sí; sida, sía (Miajón: se usa para dar mayor energía al adverbio)"
Siete veces puta: Lumia
siega: amançanáu (se aplica al pasto cuando va tomando color para la siega)
Siempre Siempri
siempre: siempri
Sierra:
Siesta Siehta
Siglo Siglu
Significado Signifiáu
Signos Sinuh
Siguiente Desotru
Silbar Sirbá
"silbar: suñil (Alburq); sirbeal (hablando de serpientes, silbar); #iblal"
Silbido Silbiu
"silvestre: reboldanu/a (Sierra de Gata: silvestre, no injertado); silvestri"
Silvestre, no injertado, refiriéndose a los árboles; y por extensión a las personas poco urbanas REBOLDANO, A
Silla (de burros): Albarda
"silla: #ondón (arrss: parte inferior de una vasija. Gral: asiento de una silla); silla"
simpático: netu (en Hurdes tb sucio)
Simple Simpli
Simultaneidad Simultaneiáh
Sin tiempo: No me vaga
"sinceridad: sanidá (grl. salud, sinceridad); sinceridá"
síncope: acindoqui (ataque)
sindicato: sendicatu
sino (de SÍ y NO): sinón (SI y NON), sinu (SI y NU)
"síntoma (del lat. SYMPTOMA): demaución (síntoma de algo); síntuma"
"sinvergüenza: candalla (sinvergüenza, holgazán); gandallu"
Sinvergüenza: Perigallo
Sistema Sihtema
sitio: rohoyaeru (allanado y sucio por haberse revolcado las bestias)
Situada Asiahá
Sitúan Asiahan
Sitúen Asiahin / Sitúin
sobar (de or. inc.): mantual
sobrar (del lat. SUPERARE): comuelgu
Sobre Sobri
Sobreentendido Sobrientendíu
Sobres Sobrih
sobresalir: sub•ressalil
Sobresalto: Barajuston
Sociales Socialih
Socialista Sucialihta
Sociedad Socieá
Sofocar Sofocal
sofocarse: a#inal
soga (del lat. tardío SOCA): #oguel (Hurdes: soga pequeña, vencejo)
Soldado Soldáuh
soldado: sordáu
Sólido Soliu
solitario: amisentráu (Hurdes: tb misántropo)
solo: liqueamenti (advZorita: sola, únicamente)
Sollozar Himplal
"sollozar: himplal (Ace); himplal (Miajón: sollozar. Dar grandes sollozos); rehimplal"
Sollozar: Jimplar
sombra: mosqué (Alburq)
Sombrajo Calahansu
"sombrajo: chinglahu (Mérida); chofardu (para los animales); palenqui"
Sombrero Chaperu
Somero Sumeru
Sometida Sobaqueá
Sonido Soníu
sonreir (del lat. SUBRIDERE): sonril, sonriyil
Sonrojar Abehinal
Soñar Soñal
soñar: soñassi
"sopa: sopas de birondangu (sopas de tomate, pimiento,...); revoláu"
Soplar Asoplal
sopor: soñarrina (Aldeanueva)
soporte: burrilla
Sorbe Suerbi
Sórbete Suerbití
Sorbo: Buche
Sordomudo Sordomú
Sos Boh
sosiego: abáu, sossiegu
soslayo: soslai (Badajoz: soslayo, lado)
"soso (del lat. INSULSUS): dessab•oríu ( tb figurado); papón (abobado, soso); ranciu"
Soso (persona) Esaboríu
Sospechar Sohpechal
sospechar: presumissi
Sostén Sohtén
Sostribado Acibarráu / Sohtribáu
Sotano: soterrizu, sotarrañu.
Spray: Flin
Suavidad Suabiá
"suavizar: ensuavecel (suavizar la ropa);"
Subir Subil
Subjetivo Suhetibu
Subordinado Suboldináu
Substancial Suhtancial
subterráneo (del lat. SUBTERRANEUS): sotarrañu, soterrañu
Sucesión (de cosas): Regíla
sucesivamente: arreu (adv. Hurdes)
Sucia: Negra pelcunía
Suciedad (de barrer): Fusca
"suciedad: cienu (del fondo de pozos, charcas, lagunas); cochambri"
Sucio (persona desaliñada): Farraguas
Sucio Gorrinu
Sucio: Gorringo, percudío
Sucio: Roña
sueco: #azel/#el la chángala mángala (hacerse el sueco)
"suegro: señol/señora (suegro/a en la construcción: el mi señol); suegru"
"sueldo(ver jornal): arre#ala (aldehala); cab•aña"
Suelo Suelu
Suerte Chiripa
"sufrimiento: descalientu (sufrimiento, disgusto); sufrición; sufrencia"
"sufrir: descalental; sufril"
Sugerido Suheríu
Sugerir Suheril
"sujetar (del lat. SUBIECTARE): acibatal (Hervás: ajustar o sujetar); apergoyal"
Sujeto Suhetu
"sulfurar (del lat. SULPHUR, “azufre”): sulfatal (Torrej. sulfurar, irritar);"
Suman Apellan
Sumándose Sumandusi
"sumergir: margullil (gral.sumergir bajo el agua); margullón"
"sumergirse: cucal (nadar debajo del agua); cucaol (el que nada debajo del agua)"
Supe Sabí
Superior Superiol
Superioridad Superioriá
Suplir Suplil
Suponer Suponil
Supongo Supongu
supositorio: depositoriu, dipositoriu (Ma)
Suprimir Suprimil
supurar: gareal (supurar)
Sur Sul
"surco (del lat. SULCUS): almerga (tb en terreno: almerga y almergar); armelg"
Surgido Surhíu
Sus: suh
Susceptible Sucehtibli
Suspiro Suhpiru
Sustituir Suhtituil
Sustituye Suhtituy
Susto Suhtu
Susurrar Dequeinu
sutil: alufra (persona viva, sutil y astuta en sus asuntos)

T
Taba: guati
"tabaco (del ár.clásico ??UB[B]ÄQ): bença (grana o fibra blanca del pimiento); bences"
Tabaco Tabacu
tábano (del lat. TABANUS): tabarru
taberna: tabierna
tablado: timbirimba
Tacaño Gorruñu, OTUÑO
Tacaño: Gorruño
taciturno: amorráu
Táctil Tahtil
"tacto: [tastu (tb. gusto)]; tahtu"
tajada: raha (chorizo, sandía o melón, y en general de cualquier cosa)
Tales Talih
Talón Carcañal
Talones: Cascañalis
"tallo: bilortu; tallariqui (Hurdes)"
También Tamién
también: tamién
Tambor Tamboril
"tambor: cimbra (Hurdes:parche del tambor); cimbru"
Tampoco Tampocu
Tanto dá Allá bea
Tanto Tantu
tapadera: témpanu (Montánchez: tapadera de las tinajas)
tapiz (del fr. TAPIS): tapiz
tapón: espichu
"taponar: entapal (Viudas: taponar algún conducto); entaponal"
Taponar: Entrapar
tapujo: rebuhines (GuijoGran: tapujos, líos)
tarabilla: aprietahasis (tarabilla común)
tardanza: tardancia
tardar: enreíl
tardío: çorondu
tartamudear: çarabateal (Hurdes)
"tartamudo: gagaruçu (se dice del que tiene defecto de pronunciación); gagu"
Tartamudo: Gago
Tartamudo: Zarabatu
Tazón: Pocillo
te: ten
Te espero T' esperu
Teclado Tecláu
Tecnología Tecnulogía
techado: tiye (Fuentes de León: conjunto de maderos que sostienen un techado)
techar: chillal (Hurdes: techar con tablas una habitación)
Techo Techu
teja (del lat. TEGULA): teha
Teja Teha
Tejado Tehau
"tejado: cola de bilanu (a cuatro aguas); teháu"
"tejedor: teceol (Hurdes, Torrej.); teseol (Hurdes)"
"tejer (del lat. TEXERE): tecel (gral); tesel (Hurdes)"
Tejido (desilachado): Peringallu
"tela: estraera (tela de lana para envolver el pan); rayola (Tru: rasilla)"
Teléfono Telefunu
Televisión Telibisión
telón: telón (Arrss: manta para recoger aceitunas)
Temblar Regilal
"temblar: re#ilal (Pesga: tiritar); re#ilaeru"
temer: çurrassi (cagarse de miedo)
Temistes Temihtih
Temo Temu
Temor Temol / Grima
"temor: grima (Hurdes: temor, miedo); grimal (Hurdes: asustar, atemorizar)"
Tempestad Tempehtáh
temporada (del lat. TEMPUS, -ORIS): tempurá
temporal: tempurial
Temporal: ORILLA; (Dícese del temporal, así se afirma, "está mala la orilla")
Temprano Templanu / Aína
Temprano: Aína
temprano: aína (pronto), templanu
tenacillas: estenacilles, tenacilles
tenazas (del lat. TENACES, pl. de TENAX): esteneces
Tenazas Ehtenadah
Tendrá Tendrá
"tenedor (ver horca): teneol (VillFres: geranio silvestre); teneol"
Tenedor Teneol
Tenemos Abemúh
"tener: abel;"
Teniendo Tubiendu
Tensada Ehtirá
tentemozo: tentimozu
terciar: tercial
"terco (de or. inc.): calab•azu/a (bruto, persona terca e inepta); calab•açón"
Terco Emperrau
Térmico Térmicu
terminar: achiscal (preparar)
término: acab•aiçu (final), términu
"ternero: chotu; noviyu (mayor que el chotu)"
Terraplén Terreplén
terrazgo: terrahu, terralgu
Terror: Cerote
Tertulia (Tertulia a primera hora de la noche): Seranu
Testarudo Morruó
Testículos Cataplineh / Perendenguih
Testículos: Cataplineh
Testigo Tehtigu
Testimonio Tehtimoñu
Texto Tehtu
texto: testu
"tiempo (del lat. TEMPUS): abáu (reposo, sosiego, lugar); oriya"
Tiempo Tiempu
Tiempo: Vagal
Tiene Tiíni
Tienda: lonha
Tieso: RUCHO, A
Tijeras Ehtiherah
Tijeras: Ehtiheras
tijeras: estiheres (Mérida, Ma)
Tijereta Rahpacuartoh
tijereta: raspacuartus (m.pl. Alburq: no sé si ave o de la vid)
tímido: a#iláu (tonto)
timón: clavihal (timón del arado)
tinaja: asáu
Tío y tía: ti
Tirachinas Tiraól
Tirar (poso de un recipiente): Jondeu
Tirar Abiental / Jundeal
Tirar: Arrumbar
Tiritar Rehilal
tirón: respelón (Tru: tirón de pelos)
"tirria: enterrería (Acehuche: odio; Montehermoso: rencor); enterría"
Titulado Entituláu
Tiznado: Entiernau
tizón: tizón
toalla (del ant. TOBAJA, y éste del germ. THWAHLJÔ): toballa
toayero: tobayeru
"tobillo (del lat. TUBELLUM, dim. de TUBER, “protuberancia”): tubillu; tuillu"
Tobillo Tobillu
tocador: peinaora, tocaol
tocar: atental
tocón: toconera (arranque del tocón)
todavía (de TODA y VÍA): entoavía, entuavía, tuavía.
Todavía Entobía
Todavía: Entavia
Todo: Tó
Todo (del lat. TOTUS): to, tou (pierde la –T latina sonorizada), tuitu"
Todo el: T' el
Todos: tos

Tomar: Tomal
tomar: a#ilal
Tontería: Charraná, hangá
Tonto Guillau / Lilaila / Alelaó, alquiribiqui
Tonto: Ahilao
"Tonto: Bohuso; boyao"
Tonto: Cuataito
Toque Toqui
toque: toquíu
torbellino: terregueru (de polvo que dejan tras de sí los animales)
torcer (del lat. TORQUERE): Canteal (torcer, inclinar); Canteassi. Entortal.
Torcerse: abangal, torcessi
Torcida: Escuadrillá
torcido: arringáu
tormento (del lat. TORMENTUM): tortoriu, tormentu
torno (del lat. TORNUS): cab•ecilla, cab•eça (parte superior del torno de alfarero), tornu
Torpe Alicuencanu / Ceporru
Torpe: Alicuéncano
torpeza: torpecía
torrarse: aturral (escalar una cima) aturrassi (torrarse o tostarse)
torrija: rebaná (gral. torrija)
"tortazo: cascachi; maguçá (manotazo con la mano vuelta)"
tortícolis: tortículis, torticolitis
"tórtola (del lat. TURTUR, -URIS): tórtula; rola (Alburq, SVicAlc, Val.Alc: tórtola); roli"
Tórtola Tórtula , rula, rola
tortuga: cágadu (galápago)
torvisco: torvisca
tos (del lat. TUSSIS): tossi
tosco: atoráu (atravesado, persona tosca. Harto de comer. Obstruido, atascado), toscu
toser: tussil
tostado: churráu (Hurdes), tostáu
"tostar (del lat. TOSTARE): astural (tb quemarse la leche); abural"
Tostar Tohtal
"tostarse: aturral(escalar una cima); aturrassi (torrarse o tostarse); churriscassi"
tostón: garrapetu (Hurdes)
Tozuda Tozúa
Tozudo Morocochu / Tozú
"tozudo: calahorru; morocochu/a (Sierra Fuentes); tenca"
Trabado Trabáu
"trabajador(a): árdiga (mujer hacendosa y trabajadora); harramanta"
trabajador(n): #ambrina (Malpartida Pla: trabajador)
Trabajando Trabahandu
Trabajar Labutal / Trebahal
Trabajar: Apencar
Trabajo: Canga
tractor: trahtol
Tradición Traïción
Trae Tray
traer (del lat. TRAHERE): aquellal
Tragando Embuchandu
Tragar Zampal
Trago Tragu
Trago: Buche
traguito: gotera (Guijo Granadilla: traguito, gota)
traición: malval (calumniar, traicionar)
Traicionar Malbar
Traidor Traidol
Traidor: Gabacho
traidor: gabachu (traidor, cobarde)
Traje Hatu / Trahi
Trajeron Trujon
trajín: labutación, labutasión (Alb. trabajo, trajín)
Trajo Truhu
"tralla: estallaera (matraca, carraca. Tralla del látigo); estallíu (golpe fuerte y brusco)"
"trampa: açuelu (trampa destinada principalmente a la caza de la perdiz); costilla"
tranquila: farrampla (descuidada. Tranquila)
Tranquilidad Tolondongu
"tranquilidad: atranquihu (tranquilidad, atención); cachorreñes"
"tranquilizar: acalugal (RAE = en Salamanca y Galicia); atalantal"
tranquilizarse: asosiegassi
Transbordar Trahbordal
Transcriben Trahcribin
Transcurre Trahcurri
Transformaciones Demuacionih
Transformador Traholmaol
Transformar Trahformal
Transigir Transihil
Transmisión Trahmisión
Transpirar Trahpiral
Transporte (referente a): Artefacto usado por dos o mas personas para trasportar algo: ANGARILLA
traquetear: baqueteal
Trasatlántico Trasatlánticu
trasegar (del lat. *TRANSICARE, de TRANSIRE, “pasar”): trassiegal, tressiegal
"trasero (n): bullati (trasero); buyarengui, buyati (Badajoz: culo)"
Trasero Bullati
trasero(a): recatón (Atalaya: mango de una navaja. Hurdes: parte trasera de la albarda)
trashumante (del lat. TRANS, “de la otra parte”, y HUMUS, tierra): trasumanti
"trasiego: halapucheu (trasiego de un líquido de una vasija a otra); trassiegu"
trasnochar: trasnuechal, tresnuechal
traspié: calambú (traspié, tropezón, caída)
traspirar: vidriu
Trasponerse: Trasponel
Trasto Zalandrahu / Achiperri
Trasto: Cachimbo
trasto: m. trasti
Trastorno Defruci
Trastos viejos: Alchiperreh
"trastos: trastus, achiperris, alchiperris(trastos viejos e inútiles); eschangarriu"
Trastrillo: Galfiu
Tratados Tratáuh
Tratamiento Tratamientu
Trato (hacer) Apalabral
Trato (romper un) Esapalabral
Travesura Facatua / Azurdu
Trayendo Trahendu
Trébedes Ehtrébedeh
Trenes Trenih
trenza: corrucu (moño hecho con las trenzas)
trepador azul: albañila
"trepadora: #ilacha (Hurdes: hilos que desprenden las telas); #ilachu"
"trepar: agateal (apoyándose en las manos y las piernas); auñal"
"treta: maturrangues; tracalamandana (Alburq. treta, enredo)"
Tribunal Trebunal
triciclo: tricículu
"trigo (del lat. TRITICUM): a#echal, a#echáu (ahechar, ahechador); basillu"
"triguero: dentón; dienti, dientón; serranita (Valle Serena); triguera (Codosera);"
trillar: machal (aliñar aceitunas. Albalá: trillar la mies con el manal), trillal
trillo: trébalu (palo de sujeción del trillo)
"tripa: culera (gruesa); choricera (delgada)"
triquinosis: trichina (Hurdes, Ma)
Triste Trihti
triste: mantú (Ba, Mé, Ace: triste, alicaido)
tristeza (del lat. TRISTITIA): a#inaeru (congoja, preocupación fuerte), mantualcia
triunfar (del lat. TRIUNFARE): trunfal
Trocear Zalachal
trompicones: andal a trombes lombes (andar a trompicones), trompiconis
"tronar (del lat. TONARE, con la R de TRONIDO): rebumbal (Ba: tronar); tronal"
Tronar Truenal
tronco: cañes
tronchar: estronchal; eharral (desgarrar, tronchar, romper. Expectorar), ATARAZAR.
tropezar: changal
tropezón: calambú (traspié, tropezón, caída)
tropiezo: chángalu
trotar (quizá del fr. TROTTER): troteal
trote: halenqui (trote corto en la carrera del caballo)
Trozo Cachu / Trodu / Trozu
"trozo: balandrán (grande de algo); balandrón; cachu; farrahal"
Trueno Troniu
tuberculosis: tísica
tuberculoso: tísicu
"tuétano: miahón (esencia, jugo, tuétano, miga de pan); tútanu"
Tumbarte Tumbalti
"tumor: aciçuelu (ganglio); carbuna (divieso)"
tumulto: safarranchu (algarada, tumulto, desorden), tumultu
Tunante Indinu
turno: dúa
Tuvieron Hubón

U
Ubre: bragueru (de las vacas)
ufano: chalanti (ufano, satisfecho)
"ulcera: nubi (Arrss: ulcera redondeada en la córnea); úlsura; úrçura (Ma)"
Ulises: Olisis, Uliesis
Ultimátum Urtimatun
Ultimo Úrtimu
Últimos restos Ehcurrahoh
umbral: lumbral
Umbral: Zagual
umbría: nortiçu (umbría. Viento que sopla del norte)
Un poquito: Un cuantis cuantis
"uncir (del lat. IUNGERE): brentilis (cuerdas para uncir); uñil"
unicamente: liqueamenti (adv. Zorita: sola, únicamente)
Unidad Uniá
Unidades Uniáih
unido: cachipegáu (Hurdes)
unir (del lat. UNIRE): arrehuntal
Unir Apellal
Unir: Arrehuntar
untura (del lat. UNCTURA): unturia
uña: mona
Uñas (largas): Sachus
urdimbre (del lat. ORDIRI): urdiembri, udiembri (Ma, Coria)
uretra: minga (gral. uretra)
urna: urnia
"urraca (del onomatop. URRAC, de su canto): burraca; fulraca, furraca"
Urraca Pega
Usado Usáu
Usamos Usamuh
Usarlo Usalu
Usarse Usalsi
Uso Usíu
Usted Uhtél
Ustedes Uhtelih
Útil: Úti
utilizar: utilizal
Uvas Ubah

V
Vaciar: Esquilmao
"vacío (del lat. VACIVUS): a#orral (dejar vacío algo); vazíu"
Vació Baciu
Vacío: Bacido
Vacíos Baciuh
Vacunan Embacunal
"vacunar: envacunal (Ma); vacunal"
vado (del lat. VADUS): vaera, vadu
"vagabundo: mastraga, Palandango (hambriento y vagabundo); maltés, martés"
Vagina Chochin
vaguear: embangueal, vangueal
vaho (del onomat. BAF): va#íu (vaho, vapor. Nada)
vaho matutino: recencio
vaina: vaga
Valedero Baleeru
"valeriana: abiloria (Tru); biloria (Ma, Conquista Sierra); biluria (Torrequemada)"
Valía Balía
Valiéndonos Baliéndumuh
Valiente Güebú, Rebeliquitón, arriscao
valiente: lezna (Arr.ss: se dice de la persona valiente y atrevida)
valioso: moiña
Valor Balol
Valores Balorih
valla: cierru (valla, pared o cerco de una finca)
vallado: bardu (seto o vallado de espinas. Última capa que recubre la paja del chozo)
Vallase Báigasi
"valle: brehu (valle inculto); cañahón (hondonada entre dos cerros); colá"
Vamos allá: Amur´alla
Vamos Amúh
Vamos: Vayemus
"vanidad: nitu (vanidad, orgullo, mimo); vanidá"
vanidoso: alabanciosu/a (bravucón, vanidoso, fantoche. Jactancioso)
vano: foyetón/a (D.Benito: vano, arrogante, fanfarrón)
Vapor Bapol
"vapor: va#íu (vaho, vapor. Nada); candina"
vaquero: cachera (palo usado por los vaqueros)
vara: berdión (vara larga, con la que se ciñe el chozo para atarlo)
Variedad Barieá
Varios Bariuh
vasar: cornisa
"vasija: alfusa (cantarilla pequeña); açarcón"
vástago: aguheta
"váter: serviciu; vátel"
Vaya Baiga
Ve (de ir): Bacha
vecero (de VEZ): vezeru (de VEZI)
Veces Bedih / Becih
Vecina Bicina
vecino (del lat. VICINUS): vezinu, vizinu
Vecino Bicinu
vedija: güeja (Trujillo)
veleidoso: arbulariu (majadero, veleidoso)
veleta: revihuela (Alburq, Gua, Cá: veleta. Fiel de la balanza)
velo: coviha (negro de tela con el que se cubren viejas y enlutadas)
vellón: añinu (de menos de un año)
"velloso: cerdú/a (Mérida); vellú;"
vena: vena essáfaga
"vencejo: avión (pájaro); bizcal (cuerda, vencejo); vencehu (ligadura),"
Vencer Bencel
vencer: a#uellal, #uellal, vencel.
"vendas: bilma (ligadura con vendas; bizma); bilmal (hacer bizmas)"
"vendedor: cantaol, cargueru (de cacharros de alfarería); corobla"
Vender Bendel
venero (del lat. VENA): veneriu (venero, manantial)
venganza: vengancia
Venido Beníu
Venir Benil
Ventana Bentana
ventana: volanti
Ventear: Abentarse
Ver Bel
Ver: Diquelar
ver: vel
Veracidad Beraciá
veranear: emberanal (Hurdes)
"verano (del lat.vulg. VERANUM): veranu, vranu; sestil"
Verbo Berbu
Verdad Berdá
Verdadero Berdaeru
"verdadero: fetibu/a (fijo, continuado, verdadero); verdaeru"
Verdades Berdáih
verde: verdi
"verderón: alverderón; verdón"
Veremos Beremuh
"vergonzoso: cutáu/cutainu(ignorante, pueril.Pobre hombre); cutaitu (tonto); cutáu"
"vergüenza (del lat. VERECUNDIA): bochornu; lacha; vergoña"
Vergüenza Belgüenza
Vergüenza Lacha
Verle Belí
versátil: lunariu (Ma: versátil, lunático. El Rebollar: luneru: versátil)
Versos Belsuh
"vértebra: çarta (Malp. Pla: vértebra); sarta"
verter: esparramal (Ma: verter un líquido. Malgastar el dinero. DRAE: desparramar)
vesícula: visícula
vestido (del lat. VESTITUS): vestíu, desgalicháu
Vestido (mal): Zarriu
Vestido Bihtíu
Vestir (llamando la atención): Risión
Vestir traje de fiesta: Arricarse
vestir: desgalichal, dehalichal (vestirse mal, con dejadez y abandono)
Vestirse Hatealsi
vestirse: #agaligassi (vestirse y arreglarse)
Vete (de prisa): Jurda
Vete Baiti
Vete: Agila
"veterinario (del lat. VETERINARIUS): albéitari (albéitar: maestro herrador); viterinariu"
vez (del lat. VICIS): dúa
Vez Beh
Vi Bidi
"Vía Láctea: Caminu... d’Almería (La Garrovilla); de les uves (Arroyosservan); el cieru", Camino del cierrablanquero
Viajar Biahal
"viaje: endilgu (Hurdes: preparativos de viaje.Gral: oficio u ocupación); viahi"
Viajeros Biaheruh
"víbora (del lat. VIPERA): vicha; víb•ura"
Viceversa Bicibelsa
Vicié Bicíi
Vicio: Empical
vicio: empicassi
Vida Bia
Vida Bía
vidriado: alvedriáu (alvedriu: barniz brillante de los cacharros de barro)
vidrioso: fresnosu/a (Sierra Gata: vidrioso, quebradizo)
Vieja: Canduerga
Viejo Biehu
"viejo: arrengáu (doblado por los años); caclúa (adj. bellota compuesta de pedazos); cacu"
Viene Bíini
Viento del oeste: Ehcoba del cielo
"vientre: bandul (vientre, bandujo. Estómago de la oveja); bandurriu; panderu"
viernes: vienris, viernis
"viga: gabíu (Hurdes: viga de madera); quitacimbres (Arrss: vigas cimeras); çopamba"
Vigilado Behilaó
Vigilado: Enfilao
vigilar (del lat. VIGILARE): vegilal
Vigilar Behilal
Vinagre: Aci
"vinagre: aci; çurriqui (Ba: bocoy o tonel pequeño para el vinagre);"
Vino Alpihte
Vino: Alpihte
Viña Biña
"viñedo: bacelu (Olivenza: plantación nueva); postura (plantación);"
violencia: arrepíu (movimiento breve e involuntario debido al frío o al miedo. Violencia
"violento: réspiru (Hurdes: áspero); rísperu/a"
Virgen Bilhin
"virgen: pusíu (sin cultivar); vilgin; virgin"
Virtud Biltú
viruela: rañes (f.pl: viruela)
vísceras: asaúra, vísceres
visión: respa#ilón (fugaz)
Visito Besitó
Víspera Bihpira
Vista Bihta
vista: ohíu (vista o aspecto que ofrecen las encinas, la sementera, el campo)
"vistazo: visoreal (Ma: echar un vistazo); visoreu (Valdefuentes: curioso)"
Vistió Bihtió
Visto Bíu / bihtu
Vitalidad Bitaliá
"viudo (del lat. VIDUUS): veyúa (viuda); viudu"
viva: alufra (persona viva, sutil y astuta en sus asuntos)
"vivacidad: aciu (salero); vivacidá"
"vivaracho: gallareta (Persona vivaracha. Gallina o polla del agua); sorchi"
"vivaz: lanteru (Hurdes: hablador, alegre, bullanguero); lanteru (Coria: alegre, vivaz)"
Víveres Bíberih
viveza: viveza
Vivienda Bibienda
Vivo Bibu
Vocear: Gurollear
vocear: vozeal
Vocerío: Ehpallafato
"vocerío: espallafatu (vocerío, estrépito); vozeríu"
Voladizo Salienti
Volante Bolanti
Volar Bolal
Volas Bolah
Volcar Bolcal
volcar: cael
Voltear Canteal / Golteal
Voltereta Tambalucu
"voltereta: calambuchu; maticulu; pataculu; voltaneta"
Voluntad Boluntá
Voluntario Boluntaríu
Volver Golbel
Volver una cosa del otro lado: CANTEAR (en sentido figurado se dice
«cantear la chaqueta» para indicar que se varía de parecer u opinión.)
"volver: acuil (Ma: regresar, volver a casa DRAE: acudir); golvel, volvel"
Volvió Torno / Golbío
Vomitar Gomital
vomitar: bosal
Vomitar: Golmar
Vomito Gomito
Votáis Botáih
Votar Botal
voto: votu
Voy: voi, voy
Voz (chillona): Relindiu
"voz (del lat. VOX, VOCIS): vozi; gurolleal (Hurdes: dar voces)"
Voz Boci
Vuelo Güelu
Vuelta Güelta
vuelta: vuerta, güelta, canteal
Vuelto Güeltu
"vuelto: antrueháu (Hurdes: revuelto; en desorden); vuertu"
vuestro: vuestru

X
Xenofilia Senofilia
Xenofobia Senofobia

Y
yegua: potra (joven)
Yeísmo Yeihmu
"yema: bruya (Olivenza: injerto, yema); yemeru (Hurdes: yema, botón)"
Yendo Diendu
yerbabuena: hartolana
yerno (del lat. GENER, GENERI): gielnu, giernu
yeso (del lat. GYPSUM): yessu
Yugo Canga
yugo: cameya
Yugo: Ñugu

Z
"zafarrancho: safarranchu (algarada, tumulto, desorden); çafarranchu"
zafio: peuñu (Navalmoral)
zaga (del ár.hisp. SÁQA): çaga
zagal (del ár.hisp.ZA??A[L], “joven, valiente”): zagal
zahorí (del ár.hisp. *ZUHARÍ): za#oril (Hurdes), za#orí
Zalamero: Papelon
"zalamero: remostrón (Mé: gorrón, hombre que vive a costa de alguien); remostrón/ona"
zambullir (del lat. SUBBULLIRE): çambullil
zampar (del onomat. ZAMP): çampal
zanahoria (del ár.hisp. *SAFUNNÁRYA): cenahoria
zangano (del onomatopéyico ZANGL): zánganu
"zapatero: chaira (piedra cilíndrica y larga con que afila el zapatero la cuchilla); çapateru"
zapato (del turco ZABATA): çapatu
Zapatos Zapatuh
"ZAPATOS: calcihu (Ma: calzado)): albarques; empeña"
Zarrapastroso Dehgaliñau
zebra ( quizá del lat. EQUIFERUS, “caballo salvaje”): cárdenu, zebra
"zig-zag: garabateal (Mérida: correr en zig-zag); ringu-rangus (Arrss: zig-zags)"
zócalo: bahera
Zodiaco Zoiacu
zona (del lat. ZONA): zona
"zorro (del port. ZORRO, “holgazán”): zorru; sorrinu (Alburq: zorro pequeño)"
"zorzal: retameru (Camp, Coronada); saltona"
"zuecos (del lat. SOCCUS): almarheña; chapirancus; çuecus"
zumbar (de or. onomat.): zumbal
zumbido: zumbaeru (Vill. Fres: ruido prolongado y bajo de las abejas)
"zumo (quizá del ár.hisp. *ZÚM): sugal (Alburq. sacar el jugo de una fruta); sugu"
Zurdo: Gacho
zurrón: albuhaca (de caza)
CASTELLANO
ESTREMEñU
Numeros
Numiruh
Uno
Unu
Dos
Doh
Tres
Treh
Cuatro
Cuatru
Cinco
Cincu
Seis
Seih
Siete
Sieti
Ocho
Ochu
Nueve
Nuebi
Diez
Dieci
Once
Onci
Doce
Doci
Trece
Treci
Catorce
Catorci
Quince
Quinci
Dieciseis
Deciseih
Diecisiete
Decisieti
Dieciocho
Deciochu
Diecinueve
Decinuebi
Veinte
Benti
Veintiuno/a
Bentiunu/a
Venintidos
Bentidoh
Veintitres
Bentitreh
Treinta
Trenta
Treinta y uno
Trenta y unu
Treinta y dos
Trenta y doh
Cuarenta
Cuarenta
Cincuenta
Cincuenta
Cien/to
Cien/tu
Doscientos/as
Dohcientuh/ah
Mil
Mil
Dos mil
Doh mil
N. Ordinarios
N. Ordinariuh
Primero
Primeru
Segundo
Segunderu
Tercero
Terceru
Cuarto
Cuartu
Quinto
Quintu
Sexto
Sehtu
Septimo
Sehtimu
Octavo
Ohtabu
Noveno
Nubenu
Decimo
Decimu
Onceavo
Oncenu
Doceavo
Docenu
Treceavo
Trecenu
Catorceavo
Catorcenu
Quinceavo
Quincenu
Dieciseisavo
Secenu
Diecisieteavo
Sehticenu
Dieciochoavo
Ohtucenu
Diecinueveavo
Nobencenu
Veinteavo
Bihtesimu
Multiplos
Multipluh
Doble
Dobli
Triple
Tipli
Cuadrupe
Cuadrupi
Quintuple
Quintupli
Meses
Mesih
Enero
Eneru
Febrero
Febreru
Marzo
Marzu
Abril
Abril
Mayo
Mayu
Junio
Huniu
Julio
Huliu
Agosto
Agohtu
Septiembre
Setiembri
Octubre
Ohtubri
Noviembre
Nobiembri
Diciembre
Diciembri
Semana
Semana
Lunes
Lunih
Martes
Martih
Miercoles
Miercolih
Jueves
Huebih
Viernes
Biernih
Sabado
Sabadu
Domingo
Domingu
Modismos y locuciones adverbiales:
- En cata de: en busca de: Anda, #iu, ve’n cata del tu pairi
- Tras él; tres dél: en busca de: voi tres dél agora mesmu
- Superlativo para la abundancia: un disparati de, una #artá de, montonis de,
verbo+de lu lindu (diveltissi de lu lindu)
- Aparenti a: igual a: el neñu é aparenti al su pairi
- Ser aparenti: ser apropiado
- É capaz: es posible (también ser capaz): é capaz que llueva
- Sel mestel: ser necesario: é mestel qu’estudis más
- Estrivá en: duda o indecisión en aceptar un trato: Stá estrivandu’n pechal un
tratu por solo dozi eurus
- #incal el morru: “caer de cabeza”, fig. “ceder”
- Ehal de: posibilidad de que suceda algo (gralmte posibilidad remota): ehará de
venil por issa tontería
- Se me #azi: me parece: Se me #azi que te stas passandu
- Partil los cacharrus: rumpel el novialgu
- Por essi misteriu: por esa razón
- De #igus a brevas
- Dissi de farra, de furriola: ir de juerga
- Echal un riegu: rociar el suelo antes de barrer
- Bebel a galgu: beber a galro
- Bebel los vientus por: estar muy enamorado de
- Dal la tabarra
- Estilassi: se usa, se acostumbra: equí s´estila celebral las Carantoñas
- Stal al cael
- Echal la loa: decir un sermón de alabanza
- Echal una cab•eçá (o cab•eçaína): dormitar, dormir un poco
- Nu puel col pellehu: estar muy cansado
- Dal las boqueás: estar a punto de morir, agonizar
- Dassi una tupa: hartarse de algo
- Me cuesta hironis: Me cuesta mucho trabajo
- Dal una sumanta: dar una paliza
- Andal a trombas lombas: andar a trompicones
- Andal faltu: Estar necesitado
- Tenel buenas aldavas: tener buenos padrinos, enchufe
- Vessi comu un #enu: Verse en apuros
- Buen achegu: tener buena posición, vivienda, etc
- Buen gestu, hotu: Buena impresión
- Pagal pisu: dinero o invitación que se exige a los novios cuando estos son
forasteros
- Stal #echu ciscu: estar agotado, muy cansado
361
- #azessi ciscu: romperse totalmente
- Nu #azel gaviya d´alguien: no poder manejar a alguien
- #azel buena gaviya: entenderse, llevarse bien
- Comel comu un dessosíu: comer mucho
- #azel relenti: hacer frio
- #azel papé: simular
- Agarral: rictus lingüístico, significado: “inicio de la acción”
- Stal a la babia: dejado de la mano de Dios
- Arretúa: adv. hace un rato
- Asomatraspón: adv. Verse y perderse de vista en un camino
- Ábati: por poco
- A baté: adv. A poco más
- De batifora: adv. De regalo, de propina
- Veleí(Villafranca Barros): adv. He ahí
- Velequile (Trujillo):loc. mírale aquí
- Vileíle (Trujillo): loc. Mírale allí
- A Cavachá (Mérida): loc. adv. a golpe (referido a la siembra)
- Cádaci (sierra de Fuentes): adv. No
- Caicuandu (Guijo Granadilla): adv. Enseguida
- ¡Calva!: medida hecha a ojo que resulta exacta
- Dil de candanga: ir lanzado
- Dissi de ceñioris: irse por esos mundos
- Andal al coheón: andar a la pata coja
- Chángala mandrángala (Acehuche, Guijo Granadilla): loc. A trompicones, a
tropezones, con dificultades
- Charramandusca:Guareña: Loc. a fuerza viva, brutalmente (mujer que viste sin
arte ni gusto. Loc. a fuerza viva, brutalmente); charramanduscu/a (chillón,
disonante, se dice del vestido); charrangana (mujer bullanguera, juerguista)
- Cheu pol cheu: loc. quedar en paz
- Chiquitu, chiquitu: voz para llamar al conejo
- Deca que: loc. de aquí que
- A las descáncaras: adv. Sin recato ni vergüenza
- Dequilati: adv. Con calma
- De fiáu: loc., Portaje: lejos
- A gastus pagu: loc. (Trujillo): gratis
- A galgu, a galru: loc. Trujillo: a chorro
- Echal a garatas: echar peladillas, caramelos, etc al aire, para que los recojan los
niños en los bautizos
- Bebel al garli: beber a chorro
- a garrapichón: La Pesga. loc. adv. a horcajadas
- de hoqui: loc. Hurdes: de regalo, gratis
- a horopu sacáu: loc. de prisa
- manigual: adv Hurdes: en vez de
362
- Dil a la manta: loc. Albalá: robar
- Stal mantón: estar con la manta al hombro
- Muellu quíhere: loc. Montehermoso: ¡qué mas da! Me tiene sin cuidado
- a pendulina: loc. Hurdes: a hombros
- portá: v. Pesga, Mérida: ir por un sitio, estar en una parte determinada
- Dissi al poyetón: quedarse soltero
- A quetón: loc. (Villamiel): ni mucho menos
- a rapis: Hurdes: a raíz, al ras, próximo a
- a rebeçu (Ba, Coria: tabajar a rebezo es trabajar el gañán con dos yuntas, una por
la mañana y otra por la tarde)
- a renti: loc Ba, Talavera Real, Alburq: al hilo, a la vera de una cosa
- Repíu, Arrepíu: arranque violento: l’entrun unus arrepíus
- Soltal el ruchu: Mé, Tru: decir cuatro verdades, soltar cuatro frescas
- Sapi: Arrss, Zarza Mont: voz para llamar al gato
- Al sehu: loc. Arrss: se dice de la dirección que se toma al arar
- #azel tachuelas: Mé: tiritar de frío
- De tarha: adv. Guijo Gran: de fiado
- Tocantimenti: Hurdes, loc.: referente a
- A trastetón: loc. Alburq. de vez en cuando
- Tomal a tranquihu: Mé: tomar en consideración. Acostumbrarse a lo bien hecho
- Tuma: ArrSS voz que se da par llamar a los burros, caballos y mulos
- Nu puel #azel el güevu: Mé: se dice de las manos que por efecto del frío no
pueden juntar los dedos y hacer esa figura
- A çaliqui: loc. Zarza Capilla: a pedazos
- A çancahillas loc. Mé. a la pata coja
- Çuri uri: ArrSS voz para llamar a las palomas. Çuritu: ArrSS: variedad de
palomo
- Abaté: adv. casi, por poco. Viudas: ábati, por poco. Alcuéscar, Villaranca: abate:
casi. abaté (Tru): casi, por poco. a baté (Tru): a poco más
- Ca: adv neg.Madroñera: NO. Corominas ¡Ca! interj, probablemente de la frase
¡que ha de ser! o mera creación fonética expresiva.
- Cá: casa, en la expresión: an cá (a, en casa de), a cá (a casa de); en cá (en casa
de)
- Sel castigáu : Ma: ser propenso a padecer enfermedades.
- A relva ( loc. adv. Ma: condejadez, si ilusión. Men.Pidal, Dialecto leonés, cita la
expresión echar el caballo a relva, con el significado de “soltarlo y cuidarse de
él”, y lo registra en Guijo Gran. Según él, procede de Retova (puesto de guardia,
portazgo, del árabe RUTBA). Corominas piensa que ralbar, dar la primera reja
de arado a las tierras, es voz leonesa, hermana del portugués relvar, con el valor
de segar el cesped, cubrise de cesped, procedente de relevare; según ellos relva
fuer originariaente “lo ralbado, los terones levatados al ralbar el barbecho, y
porsteriormente césped”. Tb en Viudas (buscar relba, arrelba, relbear. Tb
Ancares: ralvar con el significado de relbear en Badajoz))
363
- al respehtivi (Ma: adv. al respecto, en correspondencia, respectivamente, ...etc.
Béjar, Salamanca: al respetive, al respective “con relación a, en proporción de”.
Tb “en comparación, comparativamente”)
- Al serenu : loc adv., Ma: estar al aire libre, durante la noche. Corominas: serenu:
humedad que cae durante la noche
- Nun verbu: en un instante, enseguida
- #azel buena gavilla (Aldeanueva): llevar bien con la gente
- Cuantis: Ga y Ga: en cuanto: cuantis llega esti tiempo
- Cumpril: Hurdes: agradar, satisfacer, apetecer: coma vusté mançanas si le
cumpri. Non, nu me cumpri, gracias
- #elu: Siberia: arcaismo de helo ahí

No hay comentarios:

Publicar un comentario